Пе
=
Пр
(31)
3.16-rasm.
a
P 2
P 2
E - Л +
-----
,E -
---------
СХЭЛ
2 m\
1
2 mp
(32)
m'e va m'r elektron va kovakning effektiv massalari. Zarralar sonlari nc va
n uchun (32) dan foydalanib,
n = 2
d p
h '
J
(33)
2
/;
>
+ 1
dp
(34)
ifodani yozishimiz mumkin. “ 2” spin tufayli kiritildi. T=0K da n= n =0
bo'ladi. T X )K da, faraz qilaylik A - ц » kT, |i » kN, bo‘lsin. Bu holda
elektronlar va kovaklarni aynimagan deb qarash mumkin. Bu holda (33)
va (34) dan zichliklar ne va np uchun
t i
clp = 2
2 п т ’ кТ
____ р___
/г
,-иР
(36)
ifodalarni olamiz. Demak, п=п ekanligini nazarda tutib, olamiz:
n ~ П
2tt(w*w* ) 2
kT
h 2
(37)
(37) dan ko'rinadiki, o'tkazuvchanlik zonasidagi elektronlar va valentli
zonadagi kovaklar konsentratsiyalari nc va n energiya tirqishi kengligi Д
ga hamda temperaturaga eksponensial bog'hqdir; tirqish kichik bo‘lsa va
temperatura yuqori bo'lsa, konsentratsiyalar ko‘p bo‘ladi; shunday qilib,
yarim o‘tkazgichlarda temperaturaning oshishi bilan konsentratsiyalar
ortib boradi va demak elektr o‘tkazuvchanlik ortib boradi. Tabiiyki,
temperatura ortishi bilan panjaradagi issiqlik tebranishi ortishi bilan qarshilik
ortadi. Ammo bu effekt yarimo‘tkazgichlarda konsentratsiyalar ortishiga
nisbatan kichikdir. Metallarda konsentratsiyalar temperatura ortishi bilan
o‘zgarmaydi, elektr qarshilik esa tebranishlar tufayli ortib boradi.
Xususiy o‘tkazuvchanli yarim o'tkazgichning kimyoviy potensiali JJ,
ni (36) ning (35) ga nisbatini oiib, osonlikcha aniqlash mumkin:
(38)
(m * ;, / m * r)
e
(38) ifodani logarifmlab, olamiz
yoki
A
3
rri
Р ц = Р
+ jn ^ L
2
4
m.
A
3 ,TJ m* P
ц =
— I—
k T In
----
2
4
m * „
(39)
Izoh:
m \~ m’r bo‘lganda Ferm i sathi p. ta’qiqlangan zonaning o'rtasi
yaqinida bo‘ladi. (q 3.16 rasm).
M isol.
A=0,7e^da А
/к
«
0,81- lCH/T bo‘ladi. Bunda A/ k » T va A-
\ i» k T , n>&rshartlar bajariladi; odatdagi temperaturalarda 7,=300°A'va
me=m =m boMganda п = п = 4 ,% Ъ - 10'5 • 300” e '04116 l0' /300~ 1,6
•
10nav/“3qiymatni olamiz.
80
Taqiqlangan zona kengligiga misollar: olmos 6^1 eV\ kremniy 1,1 leV,
germaniy 0,72eK, kulrang qaiay 0,1 eV.
Bular T=0K da dielektriklar.
Olmos xona temperaturasida ham dielektrik (izolator)dir.
Xona temperaturasida krem niy va germaniyda valentli zonadan
o'tkazuvchanlik zonasiga sezilari sondagi elektronlar o‘tgan bo'ladi.
Download Do'stlaringiz bilan baham: |