P h aydarova

yonoq suyagming 
orqa qismiga old tomondan esa ustki jag‘ 
suyagining yonoq o ‘simtasiga birikadi. Bu suyaklardan hosil 
bo‘lgan yonoq yoyi ko‘z kosasini tashqi tomondan o‘rab turadi.
Diapsid tipidagi bosh skeletida yonoq suyagi pastki chak- 
ka yoyining, tangacha suyak esa yuqori chakka yoylarining 
elementidir. Shunday qilib, sutemizuvchilarda aralash chakka 
yoy b o ‘lib, bunday tipda 
tuzilgan bosh skeleti 
sinapsid
tipiga 
m ansub bo‘ladi.
Tangacha suyakning ostida qoplag‘ich 
nog'ora suyak 
ham 
bor. Bu suyak sutemizuvchilar uchungina xos bo‘lib, u tashqi 
eshituv yo‘lining suyak g‘ilofi bilan o ‘rta quloqning tashqi 
devorini hosil qiladi. 0 ‘rta quloq bo‘shlig‘ida 3 ta eshituv 
suyakchalari: uzangi, sandon va bolg‘acha mavjud (111-rasm).
111-rasm. Sutemizuvchilar qulog'ining tuzilish sxemasi:
202

---

1-yarim aylana kanallar, 2-chig‘anoq, 3-uzangi, 4-sandon, 5-bolg‘acha, 6-ovalsi- 
m on deraza, 7-nog‘ora pardasi, 8-tashqi quloq suprasi.
Bosh skeletining visseral (yuz) bo‘limi 
ham boshqa 
umurtqali hayvonlardagi singari bir necha suyaklardan tashkil 
topgan (110-V rasm).
Hamma sutemizuvchilardagidek, yuqori jag‘ 
juft jag‘ oldi
suyak 
bilan kuchli taraqqiy etgan 
ustki jag‘ suyaklaridan
iborat.
Barcha sutemizuvchilarga xos ikkilamchi tanglay, jag‘lararo 
suyaklaming tanglay o ‘simtalari (bu o ‘simtalar hidlovaro suyak 
bilan birga sutemizuvchilarda burunaro to ‘siqni hosil qilishda 
ishtirok etadigan toq dimog1 suyagini yuqoriga ko‘tarib qo‘yadi), 
yuqori jag‘ suyagining tanglay o ‘simtalari va 
tanglay 
suyakla- 
rining tanglay o ‘simtalaridan hosil b o ‘lgan. Ikkilamchi tanglay 
burun yo‘lini og‘iz b o ‘shlig‘idan ajratib turuvchi devordir. 
Tanglay suyaklarining orqa qismiga ichki burun teshigi — xo- 
analar o'm ashgan. Nihoyat, tanglay suyaklarining orqa tomo- 
niga vertikal o ‘rnashgan uzunchoq