P h aydarova

74-rasm. Qushlar tumshuqlari-ning
turli-tumanligi:
l-so rn ik i, 2—4 -b alch iq ch ilarn ik i (2-bigiz- 
tum shuqniki, 3 -u zu n b u ru n balchiqchiniki, 4- 
yakantovuq (loyxo‘rak)niki), 5-kolibriniki, 6- 
q izilish to n n ik i, 7 -tu k an n ik i, 8 -saq o q u sh n ik i, 
9— 11-donxo‘r qushlarniki (9-zyablikniki, 10- 
b o lt a tu m s h u q ( d u b o n o s ) n ik i , 1 1 - q a y c h i-
t u m s h u q
( k l y o s t ) n i k i ) ,
12—1 3 - h a s h a -
r o tx o ‘r la rn ik i ( 1 2 - p e n o c h k a n ik i, 13 - t e n -
takqushlarniki), 14—15-suvda suzuvchi q u sh ­
larniki (1 4 -y o w o y i o 'rd ak n ik i, 15-cherakniki).
137

---

75-rasm. Qushlar barmoqlarining xilma-xilligi:
1,2-suvda suzuvchi qushlarniki (1 — o'rdaklam iki, 2-qashqaldoqniki),
3,4-botqoq-o‘tloq qushlarniki (3-g‘ozqanjim iki, 4-katta chittakniki), 5-7-daraxt- 
butalarda ovqat topib oziqlanadigan qushlarniki (5-katta chittakniki, 6-qizilishton- 
niki, 7-qurlam iki - qishda va yozda), 8-cho‘l va sahroda yashovchi qushlarniki -
suv buldurug'i — sajdaniki (ustidan, ostidan va yonidan k o 'rinishi), 9-qorIi joylarda 
yashovchi qushlarniki — oq qum iki, 10,11-yirtqich qushlarniki (10-som iki, 11-sko- 
paniki).
Laboratoriya mashg‘ulotida 2 - 3 studentga bittadan endigi- 
na o ‘ldirilgan kaptar tarqatiladi. Kaptar topilmagan taqdirda 
qarg‘a, zag‘cha, tovuq yoki musicha kabi qushlardan ham
138

---

foydalanish mumkin. Dars boshlashdan 20 m inut oldin tirik 
qushni xloroform yoki efir hidlatib o ‘ldiriladi. Buning uchun 
tanlangan qushni idish (silindr shisha yoki qopqoqli chelak)ga 
solib, xloroform bilan h o ‘llangan paxtani shu idish ichiga tash- 
lanadi. So‘ngra idish og‘zi havo kirmaydigan qilib berkitilib, 
shu holda qush idishda qoldiriladi. Qushni jonsizlantirgach, 
uni yorish va tuzilishini o ‘rganishdan oldin xloroform hidini 
yo‘qotish uchun qushni bir necha m inut ochiq havoda qoldi­
riladi. Narkozlash imkoniyati bo'lmagan taqdirda qushning 
yuragiga mna sanchib ham o ‘ldirish mumkin, buning uchun 
qush ko‘kragini qoplagan patlarni yon tomonlarga yotqizib 
yurakka shpritsning yo‘g‘on ninasi sanchiladi. Bu usul bilan 
oldirilgan qushni yorganda qon kam ketadi va preparat uncha 
ifloslanmaydi.