P h aydarova

qanotsimon suyaklar 
biri- 
kadi.
Pastki jag‘ faqat 
juft tish suyaklaridan 
iborat. Bu suyak­
lar old tom onda bir-biriga qo‘shilib simfizis hosil qiladi, orqa 
tomonida esa yuqoriga qaragan katta tojsimon o ‘simtasi bor, 
shu o ‘simtaning uchida birikuv boshchasi bo‘ladi.
Tishlari. 
Sutemizuvchilar sinfining murakkab differensi- 
yallashgan (geterodont) tish sistemasi xarakterli belgilaridan 
hisoblanib, bir qancha m uhim xususiyatlari bilan boshqa 
umurtqalilarning tishlaridan farq qiladi.
Birinchidan, ular bir xil b o im ay , kurak, qoziq va oziq 
tishlardan iborat. Oziq tishlar o ‘z navbatida haqiqiy (katta) 
oziq tishlar bilan soxta (kichik) oziq tishlarga bo‘linadi (faqat 
tishli kitlarda barcha tishlar bir tipli bo1 lib, o ltkir uchli 
konusga o ‘xshaydi, bu ikkilamchi holdir).
203

---

Ikkinchidan, sutemizuvchilarning har xil guruhlarida tish- 
larining soni har xil b o ‘lib, bu sistematik ahamiyatga ega. 
Tishlar sonini qisqacha belgilash uchun tishlar formulasidan 
foydalaniladi. Bu formulada har xil tishlarning nomi lotincha 
bosh harf bilan belgilanadi. Masalan, kurak tishlar — incisivi
— i, qoziq tishlar — canini — c, kichik oziq tishlar — praemo- 
lares — pm, katta oziq tishlar - molares — m. Ustki jag‘dagi 
tishlar yarim soni chiziq ustiga, pastki jag‘dagi tishlar yarim 
soni esa chiziq ostiga yoziladi.
Quyida odam va ayrim tur sutemizuvchilarning tish formu- 
lalari keltirilgan:
3 
1 
4 
2
bo'riniki — i — ; с ----- ; p m ----- ; m------ -2 = 42;
3 
1 
4 
3
3 
1 
4 
2
tulkiniki — i — ; с ----- ; p m -----; m------ -2 = 42;