P h aydarova

M ashg‘ulotning maqsadi: 
quyon yoki kalamush misoli- 
da sutemizuvchilar sinfi vakillarining tashqi tuzilishi va teri 
qoplamini o ‘rganish.
Ishning mazmuni: 
sutemizuvchilar umurtqali hayvonlar 
ichida eng yuksak darajada rivojlangan bo4ib, xilma-xil sha- 
roitlarda yashashga moslashgan. Ularning boshqa umurtqali 
hayvonlarga nisbatan asosiy progressiv belgilari quyidagilardir:
1. Markaziy nerv sistemasi, ayniqsa oldingi miya katta ya- 
rim sharlarining kulrang moddasi - oliy nerv faoliyatining 
markazi yuksak darajada takomillashgan. Markaziy nerv siste- 
masining murakkab tuzilganligi bu hayvonlarga o ‘zgarib tura- 
digan yashash muhiti ta’sirida yangi ko‘nikmalarni oson va tez 
hosil qilish, ya’ni o ‘zgaruvchan sharoitga tez moslashuv im- 
konini beradi.
2. Tirik tug‘adi va bolalarini sut bilan boqadi.
179

---

3. 
Termoregulyatsiyaning juda takomillashganligi tana tem- 
peraturasining doimiyligini ta ’minlaydi.
Yuqorida ko‘rsatilgan progressiv belgilaridan tashqari, sut- 
emizuvchilarda yana o ‘ziga xos tuzilish belgilari bor, ya’ni 
sutemizuvchilarning tanasi yung bilan qoplangan va ularning 
terisi turli bezlarga juda boy. Yuragi to ‘rt kamerali b o ‘lib, 
chap aorta yoyi saqlangan. Tishlari differensiallangan b o ‘lib, 
kurak, qoziq, kichik oziq va katta oziq tishlarga bo‘lingan. 
Eshitish organi uch bo‘limdan iborat bo'lib, o ‘rta qulog‘ida 
uchta eshitish suyakchalari (uzangi, sandon va bolg‘acha) bor.
Sutemizuvchilarda ana shunday tuzilishdagi progressiv belgi­
lari asosida ular turli sharoitlarda yashashga yaxshi moslash- 
gan. Geografik nuqtai nazardan sutemizuvchilar Antarktida- 
ning markaziy qismidan tashqari dunyoning barcha qit’alarida 
tarqalgan. U lar hamma muhitda, ya’ni suvda, yer ostida, yer 
ustida va daraxtlarda yashaydi. Ayrim turlari uchishga ham 
moslashgan (99-100-rasmlar).