P. Gulyamov, R. QuRbonniyozov, m avEzov, n. SaiDova

30­rasm.  Yer po‘stining tuzilishi.
Cho‘k
indi q
atlam
Granit qatlam
bazalt qatlam
Okean yer po‘sti 
O   K   E   A   N
yuqori mantiya 
M   A   T   E   R   I   K
Materik yer po‘sti 
http://eduportal.uz

---

47
ye
r
ni
ng   qa
tt
iq qob
ig‘
i —
 l
it
osfe
r
a
Litosfera  plitalari  bir-biridan  ajralayotgan  yoki  to‘qnashayotgan 
joylarda  ular  juda  harakatchan  bo‘ladi,  tez-tez  yer  qimirlab  turadi. 
Ko‘pchilik  harakatdagi  vulqonlar  shu  yerlarda  joylashgan.  Bunday 
joylar minglab kilometrga cho‘zilgan seysmik mintaqalar (yunoncha 
«seismos»  –
  yer  qimirlash)ni  hosil  qiladi  (33-rasm).  Endi  «Litosfera 
plitalari  harakati»,  «Sayyoramizdagi  yirik  seysmik  mintaqalar»  xari-
talarini qiyoslab ko‘raylik (32, 33-rasmlar). Shunda eng ko‘p vulqonlar 
va  yer  qimirlaydigan  mintaqalar  litosfera  plitalari  tutashgan  joylarga 
to‘g‘ri kelishini bilib olasiz. Bulardan eng yiriklari: Tinch okean «olov» 
halqasi, Alp – Himolay seysmik mintaqasi.
31­rasm.    Sayyoramiz-
d a   q a d i m d a   y a s h a g a n 
jonivor va o‘simliklarn-
ing qoldig‘i saqlangan 
cho‘kindi tog‘ jins lari.
32­rasm. Litosfera plitalari harakati.
Litosfera  plitalarining ajralish chegarasi
Litosfera plitalarining harakat yo‘nalishi va tezligi, cm/yil
   Litosfera  plitalarining
  to‘qnashish chegaralari