П ьесалар с е р д а р о м а д жой кам бағалаи к а й б эмас м о м а к а л д и р о к

(Мулоь
на кулиб.)
Василий^Данилич, пулд<^> кишинрнг 
доим олчи-да. 
•
»•
В о ж е в а т о в . Ҳ а, албатта! Сиз буни ҳаммАан яяии 
биласиз, Мокий Парменич. 
* 
,
К н у р о в. Билганда қандай, Василий Данцдич, шундгш 
биламанки...
В о ж е в а т о в . Муздагидан ичмаймизми, ]^экий Парме- 
нич?
К н у р о в . Сизга бир гап бўлдими, саҳарАаб! Мен ҳали 
нонушта қилганим йўқ.
В о ж е в а т о в . Зарари йўқ. Менга бир инглиз — фдб- 
рика директори ўзи, тумовнинг энг яхши давоси эрталаб 
оч қоринга шампанское ичиш дева^ эди. Мен кеча бироз 
шамоллаб қолибман.
К н у р о в . Қандай^қилиб? Шундай иссиқ кунда-я.
В о ж е в а т о в . Уша тумов давосининг жуда ҳам совуғи- 
ни бериб қўйишипти, чамамда.
К н у р о в. Йўқ, қўйинг! Одамлар кўриб қолса яхши
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

бўлмайди, тонг отмасдан шампанский ичишаяпти 
деган 
маломатга қоламиз.
В о ж е в а т о в . Одамлар маломат қилмаслиги учун чой 
ичақолайлик.
К н у р о в. Чой бошқа гап.
В о ж е в а т о в
(Гаврилога).
Гаврило! Чой, менинг чо- 
йимдан келтир, тушундингми? Менинг чойимдан!
Г а в р и л о . Хўб бўлади. 
( Кетади.)
К н у р о в. Сиз ҳали алоҳида чой ичасизми?
В о ж е в а т о в . Фарқи шундаки, чойнакда олиб кела- 
ди-ю, чой стаканларига қуйиб ичамиз, вассалом...
К н у р о в. Ҳийлангиз жойида.
В о ж е в а т о в . Муҳтожлик ҳарнимага ўргатади, Мокий 
Парменич!
К н у р о в . Париждаги виставкага борасизми?
В о ж е в а т о в . Пароходни сотиб олиб, юклар учун уни 
қуйи томонга юбораман-да, кейин жўнайман.
К н у р о в. Мен ҳам яқинда жўнайман, мени кутмоқ- 
далар. 
^
Г 
а в р и л о икки чойнак шампанский ва патнусда икки стаканни 
олиб чиқади.
В о ж е в а т о в
(қуйиб туриб).
Янгиликни эшитдингиз- 
мй, М оки^|1арменич? Лариса Дйитриевна эрга тегаяпти. 
^ К н у р о в . Эрга тегаяпти? Қўйинг-е! Кимга?
В о ж ? в а т о в . ^арандишевга.
К н у р о в . Бу қанақаси! Етти ухласа кишининг тушига 
кирмайдиган ипв! К арандишев нима деган одам ахир! Тенги 
^ш с у, Василий Данилич.
~ В о ж е в а т о в . ТўғрйТ^тенги эмас! Лекин, бошқа куёв 
б^лмагандан кейин, нима қилсин? Сепсиз қиз-да.
К н у р о в. Яхши куёвни ўшанақа сепсиз қизлар топа-
ди-да.
В о ж е в а т о в . У вақтлар ўтиб кетган. Илгари куёвлар 
кўп эди, сепсиз қизларга ҳам етар эди, энди куёв қани, 
фақат сепига қараб куёв чиқаяпти, сепсизларга чикора. Ту- 
зукроқ куёв чиққанда Харита Игнатьевна қизини шу Ка- 
рандишевга берармиди, дейсиз?
К н у р о в . Уста хотин-да.
В о ж е в а т о в . Ш у хотин рус бўлмаса керак деб ўйлай- 
ман!
К н у р о в. Нечун?
В о ж е в а т о в . Ҳаддан зиёд эпчил-да ўзи.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

К н у р о в . Қандай қилиб қўлга тушиб қолипти-а? Огу- 
даловалар авлоди анча тузук эдику, қўққисдан Каранди- 
шевга лаққа тушипти! Бўлмаса ўз эпчиллиги орқасида уйи 
доимо ёш-яланглар, бўйдоқлар блан тўла эди!..
В о ж е в а т о в . Тўғри, уйига келадиган харидорлар мўл, 
нега десангиз, у ерларда доимо хурсандчилик! Қ из бўлса, 
бир қошиқ сув блан ютиб юборгудай: чевар, созанда, бул- 
булдек овози бор, муомилада тортинчоқ эмас. Бу хислат- 
лар кимни ўзига тортмайди дейсиз. Лекин, уйланишга кел- 
ганда, мулоқаза қилиш керак бўлади.
К н у р о в. Ахир, икки қиз узаткан-ку.
В о ж е в а т о в . Узатишгаку узаткан-а, уларнинг ўзлари- 
дан сўраш керак; турмушлари қандай экан. Катта қизини 
бир кавказли бек олиб кетди. Жуда қизиқ 
бўлди-да. У, 
қизни кўрибоқ ҳанг-манг бўлиб қолипти, икки қафта йиғ- 
лапти, қизнинг олдидан нари кетмасмиш, кўзини аланг-жа- 
ланг қилиб ханжарини ушлаб турган эмиш, ҳечкимни қизга 
яқинлаштирмапти. Шундай қилиб уйланипти, лекин Кав- 
казга етмасданоқ бировга рашк қилиб сўйиб ташлапти дей- 
дилар... Уртанча қизи четэлдан келган бировга теккан 
экан, кейинча, ма’лум бўлишича, у четэлли эмас, бир фи- 
рибгар экан.
К н у р о в. Огудалованинг ҳисоби жойида^мол-мулки 
чамалик, бас, берадиган сепи йўқ, шунинг Л ? у н '^ушмага 
эшиги очиқ. 
!• 
•
В о ж е в а т о в . Узи ҳам ўйин-кулгини сея||Ш га|Р*хотин. 
Пули эса мундоқроқ кун кўришга ҳам етмайди. ' N
К н у р о в. Қаердан олади бўлмаса?
В о ж е в а т о в . Шу куёвлар бўйнига-да. Қизи сизга ёқ- 
дими, чўнтакни кавланг. Кейин куёвдан қизнинг сепига деб 
ҳам оладилар, лекин уйланмоқчи бўлсангиз, сеп сўрамай- 
сиз.
К н у р о в. Фақат талабгорларгина эмас, сизнинг ҳам 
бу уйга тез-тез кириб туришингиз арзонга тушмаса керак 
дейман.
В о ж е в а т о в . Давлатим камайиб қолмайди, Мокий 
Парменич! Нима ҳам дедик! Кайфу сафонинг отаси ҳам, 
онаси ҳам пул. Хурсандчилик пулга келади, шу уйга кир- 
санг анча ором оласан киши.
К н у р о в. Рост айтасиз. Ҳақиқатан 
ҳам ором олади 
киши.
В о ж е в а т о в . Узингиз жуда кам бўласиз дейман.
К н у р о в . Унгғайсизроқ жой, уерга ҳарҳил чакки-чукки
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

одамлар тўпланади. Кейин учрашганда, салом-алик қилишга, 
кўришганда албатта гаплашишга уринадилар. Узингиз ўйлаб 
қаранг, шу Карандишев блан қандай қилиб таниш-билиш 
бўлиш мумкин?
В о ж е в а т о в . Тўғри, уйлари худди бозорга ўхшайди.
К н у р о в. Нимаси 
яхши дейсиз! 
Биттаси Лариса 
I 
Дмитриевна олдида қилпиллаб, қош-кўзини мақтаса, битта- 
си эшилиб ширин сўзга тушади. Худди хумга тушган ари- 
дай ғўнғиллаб бир оғиз гап айтишга гал беришмайди. Унинг 
>
якка қолган пайтини топиб, танҳо учратиш ма’қул.
В о ж е в а т о в . Уйланиш керак.
К н у р о в . Уйланиш керак эмиш! Иложи йўқ-да. Ундан 
^ 
ташқари ҳарким ҳам орзу қилавермайди, 
масалан мени
! 
олинг, менинг хотиним бср.
В о ж е в а т о в . Тўғри, иложи йўқ... Етолмайман пуф 
сассиқ-да, Мокий Парменич.
К н у р о в . Ҳали шунақа деб ўйлайсизми?
В о ж е в а т о в . Турган гап! Ҳамма гап сиз ўйлагандай 
эмас. Кўпга тузоқ қўйиб кўришган-у, броқ илинмаган. Мана 
энди, ҳечқандай такаллуфсиз, Карандишевга бериб қўяқо- 
лишди. Нима дейсиз, эр-да.
К н у р о в. Шунақа қиз блан Париж виставкасига бор- 
санг, ажойиб (угДади-да!
В о ж мв а 'т О ^ .Ҳ а , зерикмасди киши, қулинг ўргилсин 
саёҳат б ў ^ й в ^ к ў я . Режангиз чакки эмас, Мокий Пар- 
менич! 
^
К н у р о в. Сизнинг кўнглингиз ҳам бу режадан холи 
бўлмаса керак, лаббай?
В о ж е в а т о в . Менга йўл бўлсин! Бундай ишларни 
эплай олмайман, соддаман. Хотин-қизлар блан гаплашишда 
анча тортинчоқман, тарбиям ўлгур, ёшликдан мана шунақа 
бўлган, ахлоқ жойида-да.
К н у р о в . Ҳ а, гапиринг, гапиринг! Ҳ ар ҳолда, менга 
қараганда, сизда имконият кўпроқ, ёшсиз, бу катта гап! 
Пулни ҳам аямайсиз; пароходни бўлса арзонга туширди- 
нгиз, фойдасидан сарф қилсангиз ҳам бўлади. Лекин «Қал- 
Дирғоч»дан арзонга тушмаса керак-а?
В о ж е в а т о в . Ҳарқайси молнинг ўз баҳоси бор, Мо- 
кий Парменич. £ш бўлишимга қарамай, қўлимдан келма- 
ган ишга уринмайман.
К н у р о в . Қайдам! Сизга ўхшаган ёш йигитни бир 
кўришдаёқ ошиқ бўлиб қолиши ҳам мумкин, ана ўшанда 
кўрасиз!
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

В о ж е в а т о в . Йўқ, Мокий Парменич, ҳали мен бундай 
кепатага тушгунимча йўқ.
К н у р о в. Нима?
В о ж е в а т о в . Уша севги деб аталадиган гап мендан 
нари...
К н у р о в. О, азамате, дуруст, ҳақиқий савдогар бўла- 
сиз. Лекин, шунга иқрор бўлингки, бошқаларга нисбатан 
сиз унга анча яқинсиз.
В о ж е в а т о в . Менинг яқинлигим қаерга бориши мум- 
кин? Тўғри, ба’зан ойиларидан яшириб бир пиёла шам- 
панскийни ортиқроқ бераман. Ашулалар ўргатаман, қиз- 
ларга ўқиш тақиқланган романлардан хуфя қилиб етказиб 
тураман, холос.
К н у р о в. Аста-секин йўлдан тойдириб кўзини очаяп- 
ман денг.
В о ж е в а т о в . Айбим нима! Мажбур қилаётганим йўқ. 
У кишининг тарбиясининг ғамини мен нега тортишим керак. 
Мен отахонлари эмасман-ку.
К н у р о в. Бир нимага ақлим етмаяпти, наҳотки Лари- 
са Дмитриевнага шу Карандишевдан бўлак эр топилмаса?
В о ж е в а т о в . Топилардию, лекин қиз тушмагур сод- 
дароқ.
К н у р о в . Бу нима деганингиз? Бефаҳм демоқчими- 
сиз?
В о ж е в а т о в . Йўқ, бефаҳм эмас, онасига ўхшаб ҳийла 
қилишни, айёрлик, хушомадгўйликни жойига 
қўёлмайди. 
Гапнинг лўндасини айтиб қўяқолади.
К н у р о в. Я ’ни ростгўй, шундай-да?
В о ж е в а т о в . Ҳ а, ҳа, ростгўй, лекин сепсиз қизлар 
учун бундай қилиш сра ҳам мумкин эмас. Бирон киши ёқиб 
цолса, қизи тушкур оқизмай-томизмай ростини айтиб, сири- 
ни очади-қўяди! Масалан, ўтган йили Сергей Сергеич 
Паратов пайдо бўлди. Қ из бечоранинг қараб кўзлэри тўй- 
мади ҳам. У бўлса икки ойча кириб-чиқиб юрди, бутун 
куёвларни тум-тарақай тўзитиб юборди, кейин бирданига 
ғойиб бўлиб кетди. Қаёққа кетгани нома’лум.
К н у р о в. Бир гап бўлганми ўзи?
В о ж е в а т о в . Ким билади дейсиз, аломат одам. Қиз 
уни чунонам севиб қолган эканки, ҳажрида куйиб ўлаёзди. 
Қандай кўнгилчанг қиз-а.