О‘zr oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi buyrug‘i Buyruq №434 2017

3.  Mikrobiologik  preparatlarni  qo‘llash  samaradorligi.
  O‘simliklarni 
oziqlantirishda  mineral  va  organik  o‘gitlar  bilan  birga  mikrobiologik 
preparatlardan  aniqrogi  mikroorganizmlar  faoliyatidan  foydalanish  ham  yaxshi 
samara beradi.  
A)  Azotobakteriyalar  yashash  sharoiti  va  faoliyati  o‘rganilganidan  keyin, 
azotobakteriyalar  kulturasi  saqlagan  preparatlarni  yerga  kiritishni  akademik 
S.P.Kostichev  30-yillarda  tavsiya  qilgan  edi.  Azotobakteriyani  qo‘llashda 
o‘simliklar ildiziga yuqtirish yo‘li, tuproqga kiritish yo‘li tadqiq etilgan va yaxshi 
natijalar olingandir. Tuproqni bakterizatsiyalash rizosferada ularning ko‘payishiga 
va o‘simlik yaxshi rivojlanishiga olib keladi.  
B)  Fosforning  organik  shakllarini  parchalab  uni  o‘simlik  o‘zlashtiradigan 
holatga  o‘tkazuvchi  spora  hosil  qiluvchi  bakteriyalar  (Basillus  megaterium) 
ekilayotgan uruglar bilan aralashtirilib tuproqqa kiritilganda o‘simlik hosildorligini 
10%dan  ortiq  ko‘payishi  mumkin.  Bu  bakteriya  ildiz  o‘simlikni  yaxshilaydi, 
chunki  Bas.megaterium  tiamin,  biotin,  piridoksin,  pantoten  kislotasi,  nikotin 
kislotasi, vitamin V12 kabi fiziologik aktiv moddalarni ishlab chiqaradi.  
V)  simliklar  azotlik  oziqlanishini  yaxshilash  maqsadida  ko‘k-yashil  suv 
o‘tlaridan  foydalanish  ham  ko‘p  mamlakatlarda  o‘rganilgan.  Bu  mikroorganizm 
kulturasini  tuproqqa  kiritishni  algolizatsiya  deb  nomlangan.  Hozirgi  kunda 
molekulyar  azotni  o‘zlashtiradigan  130  turdan  ortiq  ko‘k-yashil  suv  o‘ti 
aniqlangan. Bu usuldan O‘zbekistonda ham galla, paxta, pomidor, bodring ekilgan 
joylarda  (qator  rayonlarda)  O‘zbekiston  Fanlar  Akademiyasi  mikrobiologiya 
instituti  xodimlaridan  alohida  bir  guruxi  samarali  ishlar  olib  borishgan  va  olib 
borishmoqda.  Algolizatsiya  bizning  sharoitimizda  sholchilikda  kam  o‘tkaziladi, 
chunki  sholiga  yetarli  miqdorda  azotli  o‘git  beramiz.  Ammo,  Vetnam,  Xindiston, 

---

70 
 
Xitoyda  ko‘p  ishlatiladi.  Ular  ko‘proq  suv  paparotnigi  Azollani  shu  maqsadda 
ishlatadilar.  Azollani  kichikroq  suv  xavzasida  ko‘paytirib,  uning  suspenziyasini 
suv  bilan  yuborishadi.  Suv  yuzi  azolla  ko‘payishidan  yashil  ko‘rpadek  bo‘lib 
qoladi. Issiq ko‘tarilganda azolla o‘ladi (sholi ruvaklash vaqtlarida) minerallashadi. 
Uni o‘simlik o‘zlashtirish, natijasida hosildorlik oshadi.  
O‘simliklar  hosildorligi  oshishida  kremniyning  ahamiyati  ham  juda  katta. 
Ammo,  tuproqdagi  alyuminiy  silikatlari  o‘simlikka  o‘zlashtirilmaydi.  Uni 
o‘zlashtirish uchun parchalash lozim. Alyumosilikatlar CO2 va kislotalar ta’sirida 
parchalanadilar.  Shu  maqsadda  V.G.Aleksadrov  Basillus  mukilaginosus  siliksus 
bakteriyalaridan  foydalanishni  tavsiya  etgan.  Tekshirishlar  «silikat»li  bakteriyalar 
preparati ham samara berganini ko‘rsatgan.  
Xulosalar.
  Xulosa  qilib  aytadigan  bo‘lsak,  qanday  yo‘llar  bilan  bo‘lmasin 
tuproqning  unumdorligini  oshirishda  mikroorganizmlar  faoliyatidan  foydalanish 
o‘simliklar  o‘sish-rivojlanishini  yaxshilashga  va  ko‘p  hosil  olishga  imkoniyat 
tugdirar ekan.