О‘zr oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi buyrug‘i Buyruq №434 2017


Candida  avlodiga  mansub,  tez  rivojlanuvchi  achitqilar  va  sekin  о‘sadigan  Sacchoromyces



Download 2,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet112/244
Sana11.01.2022
Hajmi2,42 Mb.
#349515
1   ...   108   109   110   111   112   113   114   115   ...   244
Bog'liq
qishloq xojalik biotexnologiyasi va mikrobiologiya

Candida 
avlodiga  mansub,  tez  rivojlanuvchi  achitqilar  va 
sekin  о‘sadigan 
Sacchoromyces 
avlodiga  mansub  achitqi  zamburug‘lar  vakillari 
nonvoychilik va pivochilik sohalarida ishlatilishi barchamizga ma’lumdir. 


85 
 
Mazkur mikroblar yordamida о‘sha tanqis aminokislotalar – lizin, triptofan, 
treonin va metionin ishlab chiqarish yо‘lga qо‘yilgan. 
Aminokislota  va  achitqilardan  birinchi  navbatda  eng  asosiy  oziqa 
mahsuloti,  rizq-rо‘zimiz  bо‘lgan  nonning  oziqa  qiymatini  oshirishda  foydalanish 
mumkin. Olimlarning aniqlashicha nonda oqsil miqdori unchalik kо‘p emas: javdar 
unidan  tayyorlangan  nonning  100  grammida  hammasi  bо‘lib  6,5  grammgacha, 
bug‘doy  unidan  tayyorlangan  nonda  –  8,3  gramm  oqsil  bо‘ladi,  xolos.  Biroq, 
olimlar  о‘rta  yoshli  kishining  bir  kunda  450  g  non  yeyishi  tufayli  oladigan  oqsil 
miqdori  bor  –  yо‘g‘i  29  grammga  ya’ni  uning  о‘rtacha  sutkalik  ehtiyojining 
uchdan  biriga  teng  kelishini  aniqlaganlar.  Shuningdek,  nonda  lizin,  triptofan, 
metionin yetishmaydi. Umuman bug‘doy nonning biologik qiymati 38% ni tashkil 
etsa, oqsilning sof parchalanishi 33% ga teng. Xо‘sh, qanday usullar bilan nonning 
biologik samaradorligini oshirish mumkin? 
Bunda bizga yana biotexnologik jarayon orqali olingan lizin yordam berishi 
mumkin.  Olimlarning  ta’kidlashlaricha:  1  t  unga  atigi  150  gramm  lizin 
qо‘shilganda nondagi oqsil sifati keskin oshishi aniqlangan. Bug‘doy uniga birgina 
tanqis  aminokislota  –  lizin  qо‘shilgandagina  natijalar  ana  Shunday.  Agar  un 
tarkibiga yetishmayotgan barcha tanqis aminokislotalar qо‘shilsa, nima bо‘ladi? 
Demak,  bug‘doy  uniga  tanqis  aminokislotalarga  boy  bо‘lgan 
aminokislotalarni,  zamburug‘larni  (xamirturush)  solish  orqali  biz  aminokislotalar 
tarkibi va biologik qimmati bо‘yicha sut va tuxum oqsillariga yaqin va mol gо‘shti 
oqsillaridan  qolishmaydigan  non  mahsulotlarini  olishimiz  mumkin.  Xamirturush 
faqatgina  tanqis  aminokislotalarga  emas,  balki  vitaminlarning  miqdori  va  sifati 
bо‘yicha ham 
ancha boydir. 
Umuman, biotexnologiya va sanoat mikrobiologiyasining rivojlanishi faqat 
kо‘p  tonnali  qimmatli  oziqa  ishlab  chiqarishni  emas,  balki  turli  xildagi  fiziologik 
faol moddalar ishlab chiqarish imkonini ham beradi. 
Bu borada biotexnologiya  sanoati  imkoniyatlari beqiyosdir. Ularning  yana 
bir  tarmog‘i  о‘simlik  qoldiqlaridan  (shox  –  shabba,  g‘о‘zapoya,  makkajо‘xori 
poyasi,  somon  va  hokazo)  shakar  va  uning  о‘rnini  bosuvchi  maxsulotlar  ishlab 
chiqarishdir. 
Mikrobiolog  olimlarning  tajriba  –  sanoat  sinovlari  va  hisoblarining 
kо‘rsatishicha, 1 t. quruq yog‘ochdan 450 – 500 kilogrammga yetkazib shakar yoki 
bir  kubometr  zichlangan  yog‘och  qipig‘i,  daraxt  parchalari  va  о‘tindan  esa  180  – 
200  kggacha  shakar  olish  mumkin.  Olingan  toza  shakar  moddasi  mikrobiologiya 
sanoati uchun oqsil moddalari achitqilari, vitaminlar, spirt va bir qator moddalar va 
mahsulotlar  ishlab  chiqarishga  yaroqli  bо‘ladi.  Xuddi  shu  yо‘l  bilan  glyukozani 
ishlab chiqarish ham mumkin. Bunda yana biotexnologlar yordamiga tayanamiz. 
Buning uchun о‘simlikning selyuloza saqlovchi qoldiqlariga kimyoviy yoki 
fermentativ ishlov beriladi va natijada 55% glyukoza va 45% fruktozalardan iborat 
sharbat  olish  mumkin.  Bunday  aralashma  shirinligi  bо‘yicha  biz  odatlangan 
saxarozaga tenglashib, sanoat yо‘li bilan olinadigan lavlagi shakari о‘rnini bosishi 
mumkin. 


86 
 
Glyukozaizomerazaning  kashf  etilishi  va  uning  keng  qо‘llanilishi  shakarli 
moddalar  ishlab  chiqarish  yо‘lida  katta  burilish  yasadi.  Immobilizatsiya  qilingan 
bu  ferment  yordamida  AQSH,  Yaponiya,  Daniya,  Finlandiya  kabi  bir  qator 
rivojlangan  mamlakatlarda  qand  lavlagidan  emas,  balki  ancha  arzon  va  yetarli 
bо‘lgan  xomashyo  makkajо‘xori  donidan  millionlab  tonna  shakarli  oziqa 
maxsulotlari  ishlab  chiqarilmoqda.  2000  yilning  о‘zida  3  mln.  tonna  glyukoza 
fuktoza  sharbati  ishlab  chiqarilgan  va  bu  jarayon  uchun  zarur  bо‘lgan 
glyukozaizomeraza fermenti 40 mln. AQSH dollari hajmida ishlab chiqarilgan. 
Shu  о‘rinda  e’tiboringizni  shirin  ta’m  beruvchi  moddalarga  talab 
darajasining  oshib  borayotganligiga  qaratmoqchimiz.  Endilikda  biotexnologiya 
sanoati shirin moddalar ishlab chiqarish sohasida mutlaqo yangi sahifa ochmoqda. 
Bu  borada  dastlabki  samarali  ishni  Angliyaning  Kent  universiteti  professori 
K.Stesi  bajardi,  u  о‘z  xodimlari  bilan  hamkorlikda  zamonaviy  biotexnologiya  va 
gen  muxandisligi  usullari  bilan  shakarga  nisbatan  ming  marta  shirinroq  bо‘lgan 
oqsil sintez qiladigan 
genni ajratib oldi va bakteriyaga (
E. soli
) о‘tkazdi. Bakteriya bu mahsulotni 
ishlab  chiqara  boshladi.  Shuni  a’lohida  ta’kidlab  о‘tish  lozimki,  yangi  transgen 
mikrob-organizm,  odam  organizmi  tana  haroratidan  yuqori  haroratda  о‘sib 
kо‘payadi. Shuning uchun ham u inson uchun umuman xavfli emas. 
Ayni  paytda  biotexnologik  ishlab  chiqarish  amaliyotida  quyidagi  shirin 
ta’m beruvchi maxsulotlar ishlab chiqarilmoqda. Aspartam-200,0, Stevozid- 150,0, 
Taumatin–saxarozadan 3000,0 marotaba shirin bо‘lgan maxsulotlardir. 
Bularning  barchasini  sintez  qiluvchi  genlari  ichak  tayoqchasi  (
E.soli

bakteriyasiga  transformatsiya  qilingan  va  sanoatda  foydalanilmoqda.  Bunday 
mikroorganizmlarni sanoat miqyosida kо‘paytirish juda katta samara berishi tabiiy 
holdir.  Ayni  vaqtda  mamlakatimizda  shaker  maxsulotiga  bо‘lgan  talabni 
qondirishda bu usul juda asqotadi deb hisoblaymiz. Bundan tashqari mikrobiologik 
sintez  yо‘li  bilan  olingan  oqsil  va  boshqa  oziqa  moddalardan,  suniy  oziq-ovqat 
maxsulotlari  tayyorlash  maqsadida  foydalanilganda  tо‘la  qiymatli  oziqa  ishlab 
chiqarishni amalda cheklanmagan hajmda tashkil qilish mumkin. 
Yoshlik  davrini  uzaytirish,  keksalikgacha  bо‘lgan  muddatni  imkoniyat 
darajasida  chо‘zish,  mehnat  va  ijtimoiy  qobiliyatni  uzoq  yillar  saqlab  qolish 
muammolari kо‘p ma’noda odamning oqilona va sifatli ovqatlanishiga bog‘liq. 

Download 2,42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   108   109   110   111   112   113   114   115   ...   244




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish