Ozon qatlamini yemiruvchi moddalar Iqlim isishining asosiy sabablari

London tuzatmalari. To’qsoninchi yillar boshiga kelib olimlar Monreal Protokolida ozon qatlamini saqlash uchun belgilangan cheklashlar yetarli emas, degan xulosaga keldilar. 1990- yilning iyun oyida London shahrida OYEMni ishlab chiqarish va undan foydalanishni asta-sekin kamaytirish va to’xtatib qo’yish to’g’risida Monreal Protokoliga qo’shimchalar kiritilgan.
Ushbu tuzatmaga muvofiq, yangi XFUlar hamda metilxloroform va tetraxlormetan hisobiga ishlab chiqarish va foydalanish uchun taqiqlangan OYEM ro’yhati to’ldirildi; “o’tish moddalari” yoki GXFU va tarkibida brom bor bo’lgan GBXFU analoglari, ya`ni ozon qatlamini kam yemiradigan birikmalar, degan tushuncha kiritildi. O’tish moddalarini ishlab chiqarishni to’xtatish muddati cheklangan. Bundan tashqari, Protokolga o’zgartirilishlar kiritildi. Shu o’zgartirishlarga muvofiq XFUning besh turini (XFU-11, XFU-12, XFU-113,XFU-114,XFU-115) va galonlarning uch turini ishlab chiqarish va undan foydalanishni to’xtatish muddati deb 2000- yilning 1- yanvar kuni belgilangan.
Londonda Protokolning maxsus moddalari ishlab chiqilgan. Shu moddalarda Protokolni amalga oshirish bilan bog’liq xarajatlarni qoplash uchun ko’p tomonlama jamg’arma tashkil etish ko’zda tutilgan (1993- yildan kuchka kirgan).
Londonda kiritilgan tuzatmalarning ratifikatsiyalanishi OYEMni iste’moldan chiqarish rejasini bajarish uchun Global ekologik jamg’armadan (GEJ) Kelishilgan holda mamlakatlarning sarf-xarajatlarini qoplash uchun grant va kompensasiya to’lovlari shaklida moliyaviy yordamlashishga huquq beradigan muhim shartdir.
Ushbu tuzatmalar 1992- yil 10- avgustda kuchga kirdi.
Xozirda London tuzatmalarining Tomonlari safida 181 mamlakat bor. O’bekiston London tuzatmalarini 1998- yil may oyida ratifikatsiya qilgan.
Kopengagen tuzatmalari. BMTning baholovchi komissiyalari YUNEP dasturi doirasida katta ish qildilar. OYEM turlarini almashtirish, ozon qatlami holati monitoringi va UB-V-nurlanishini tadqiq qilish natijalari tahlil qilindi. Baholovchi komissiyalar hisobotlari asosida OYEMning bir necha turlarini almashtirish va ishlab chiqarishni to’xtatishni tezlashtirish to’g’risida qaror qabul qilindi.1992- yilning iyul oyida Rio-de-Janeyro shahrida o’tkazilgan BMT atrof-muhit va rivojlanish bo’yicha xalqaro anjumani dunyo mamlakatlari rahbarlarini birlashtirdi va jamiyatning barqaror rivojlanishi uchun ozon qatlami yemirilishi muammosi bilan birga ekalogiya masalalarining muhimligini ta’kidladi.
Shu yilning noyabr oyida Kopengagenda o’tkazilgan Monreal Protokoli Tomonlarining to’rtinchi Kengashida Monreal Protokoliga navbatdagi tuzatmalar kiritildi. Ushbu tuzatmalarda GXFUni 2030- yilgacha, GBXFUni esa 1996- yilgacha ishlab chiqarishni to’xtatish va iste’moldan chiqarish muddati belgilangan. OYEMlar qatoriga metilbromid (bromli metil) kiritilgan. Shuningdek, Protokolga quyidagi tuzatmalar kiritildi: ularda 1996- yil 1- yanvardan boshlab XFUning beshta turi, to’rt xlorli uglerod (tetraxlormetan) va metilxloroform (trixloretan) ishlab chiqarishni to’xtatish, 1994- yil 1- yanvardan esa galonlar ishlab chiqarishni to’xtatish va iste’moldan chiqarish ko’zda tutilgan.
Kopengagen tuzatmalari 1994- yil 14- iyundan kuchga kirgan.
Hozirda Kopengagen tuzatmalari Tomonlari sifati 172 mamlakat mavjud. O’zbekiston ushbu tuzatmalarni 1998- yil may oyida ratifikatsiya qildi.