Озода Турмуҳамедова 7 7/7 Л

Спорт - кўплаб муаммолар ечими
Х оҳлайм изм и-йўҳм и, инсон борган сари ҳ а р а к а т - 
си зли кка м убтало бўлиб ҳолмоҳда. Инсон танаси эса 
ҳ ар ак а тга мослаш ган бўлиб, ҳ а р а к а т м у ш акл ар н и
ж онлантириб туради. А ксинча, ҳ ар а к а тс и зл и к ту р л и
к аса л л и к л ар н и келтири б чиҳариб, организмнинг тез 
ҳариш ига ҳам олиб келади. А йниҳса, ёш ўтгани сари 
м уш акларни нг тонуси камайиб, м у ш ак л ар устини ёғ 
м оддаси ҳоплай бош лайди ва вазн ош иш ига м ойил- 
л и к пайдо бўлади. О ртиҳча вазн танани х у н ук ҳилиб 
юборгани етм аганидек, организм ни ш л а к л ар билан 
ҳам тўлди риб боради. Н ати ж ад а организм да аст а-с е- 
кин заҳ ар л ан и ш давом этиб, ҳари ли к ж ар а ён и т е з л а - 
шиб кетади.
Б унд ай нохуш ҳолатнинг олдини олиш борасида 
энг м аҳбул йў л спорт билан м ун тазам ш у ғу л лан и ш - 
дир. Х усусан, ҳ ад -ҳом ати чиройли бўлиш ини истаган 
аёл л ар и м и з учун бу ж у д а муҳим. Зеро, гў зал л и к т у -
38

---

ш унчасига чиройли, келиш ган, тик ҳадди-ҳом ат, ип- 
гичка бел, м уш ак л ари таран г қ ў л -о ёқ л ар к и р ар экан, 
спорт м аш ҳл ари си з бу н ати ж ага эриш иб бўлмайди.
ТТТу ў р и н д а ай ти ш к ер ак к и , онгли р ав и ш д а бо- 
ш қ ари л ад и ган , тарти б га ту ш и р и л ган ҳ ар ак а тд и р . 
ТТТу м аъ н о д а у ж исм оний м еҳн ат билан банд одам - 
л ар уч ун ҳам аҳ ам и ятл и . К ўпи нча а ёл л ар : «О илада 
биз р ў зғор и ш л ар и билан тиним билм ай м и з, сп орт- 
га э ҳ т и ёж и м и з йўҳ»,- деб ю риш ади. Аммо бу ф и к р
тўғри эмас. Ч ун ки, биринчидан, тар ти б си з ҳ а р а к а т - 
л ар соғлиҳ уч у н сп о р тч ал и к иж обий т а ъ с и р к ў р сат а 
олмайди. А ксинча, б а ъ за н организм т а й ё р бўлм аган 
ҳолда ҳ ал ти с ҳ а р а к а т л а р ҳилиб ҳўй и л и ш и салбий 
оҳи б атл ар га олиб кел и ш и ҳ ам мумкин. Қ о л авер са, 
ёғларнинг эриш и, ш л ак л ар н и н г кў ч и ш и д а я х ш и н а- 
ти ж а г а эр и ш и ш учун, ю ҳорида т аъ к и д л аган и м и зд ек , 
тер л агу н ч а у зл у к с и з ҳ а р а к а т ҳили ш керак. М асалан, 
оддий ю риш т ав си я ҳилинган бем орларга б елгилан - 
ган м асо ф ага (дейли к 1 — 2 км) бир м аром да, у з л у к - 
сиз ҳ а р а к а т л а н и ш и зар у р . Б у н д ан бир неча б ар ав ар
кўп м асоф ан и у зи б -у зи б , дейли к, рў зғор и ш лари н и
ҳи ли ш ж а р а ё н и д а босиб ў ти ш асло бундай сам ар а 
бермайди.
Т ерлагунча ҳ а р а к а т ҳилиш нинг ян а бир ях ш и то- 
мони ш ундаки, тан адан чиҳаётган тер ички эм оция- 
л ар н и ҳам ш л а к л ар билан бирга олиб чиҳиб таш л а й - 
ди. М аш ҳлар м у н тазам равиш да, бир ритм да б аж а- 
рилганидагина м у ш ак л ар тонусга келиб, танани чи- 
ройли ҳилади.
Э ътибор берганм исиз, дунё м иҳёсида ў т к ази л ад и - 
ган гў зал л и к танловлари даги ғолибларнинг ак сар и я ти
собиҳ ги м н астикачи лар, б алет ар ти стл ар и , спортчи- 
л ар ва раҳҳосаларди р. Ч ун ки у л ар к асблари таҳозоси 
билан ҳам м ун тазам р ави ш д а спорт билан ш у ғу л л а- 
ниб бориш ган ва ў з тан алари н и чиройли ш ак л д а у ш - 
лаб туриш га эриш иш ган.
39

---

Одамда паспортда ёзиладиган ёш дан таш қар и био- 
логик ёш ҳам бўлади. Биологик ёш организмнинг 
ҳаҳиҳий ёш идир. Д ейлик, биров паспортга к ў р а 35 
ёш да бўлиш и мумкин. Л екин нотўғри овҳатланиш ва 
к ам ҳ ар а катли л и к н ати ж аси д а семириб кетган, орга- 
низми ҳам ш л ак л ар билан ҳопланган. Н ати ж ад а унинг 
биологик ёш 50 дан ҳам ошиб кетган. Я ъни ички ор- 
ганлар ҳолати 50 ёш ли одамники каби бўлиб ҳолган. 
Бунинг ж онли мисолини ҳозирги п айтд а ёш и 40 нинг 
нари-берисида б ўлганларда ҳам и н ф аркт, инсульт 
каби катта ёш лиларга хос к асалли кларн и н г т е з -т е з
уч раётган ида кўриш им и з мумкин.
Ш у л ард ан тегиш ли хулоса чиҳарган ҳолда спорт 
билан ш уғулланиш ни ҳозирданоҳ бош лаш керак. 
Спортнинг ҳайси тур и билан ш уғулланиш ўзи н ги з- 
га боғлиҳ. Энг муҳими, у соғлиғингизга мос ва аниҳ 
м аҳсадга ҳарати лган бўлиш и керак. М аш ҳларнинг 
организм га умумий ф ойда бериш и учун з а р у р бўлган 
асосий тал аб л ар эса ҳуйидагича:
1. М аш ҳ б аж арганд а ҳ а р а к а т ҳам м а м у ш ак л ар гу- 
руҳин и ҳам раб олиш и керак. Қ ўл-оёҳ, у м у р тҳ а поғо- 
наси, ҳорин, бел м уш аклари га иш лов бериш танани 
ти к саҳлаб, ҳоматни чиройли ҳилади.
2. Вазнни кам айтириш учун калорияни ёҳиш керак. 
Бунинг учун м аш ҳларни тезлаш тириб, тер л аш д ар а- 
ж асигача олиб келиш талаб этилади. Т ерлаш ж ар аён и
бош ланганидан кейин уни янада кучайтириш да бир 
ж ойда туриб сакраш ёки арҳон билан сакраш , ж ойида 
туриб югуриш каби м аш ҳлар яхш и ёрдам беради.
3. Ҳ ам м а м аш ҳлар тугаганидан кейин терни яхш и 
ш имиб оладиган п ахта матога, я ъ н и чойш абга ўралиб 
бирон соат давом ида ўти ри ш керак. Ш унда тер л аш
давом этиб, организм даги ш лак ва токсинларнинг 
кўпроҳ чиҳиш ига ёрдам берди. Б у ички душ д ейи - 
лади. Т ер ҳанча кўп чиҳса, ш унча енгил тортасиз. 
Уидан кейин илиҳ душ ҳабул ҳилинади.
40

---

Б у н ақ а м аш қдан кейин юз териси тиниқлаш ади. 
Б ундай м аш қл ар м у н тазам рави ш да давом этти р и л - 
са, тез орада ў з нати ж аси н и беради. О рганизмнинг 
тозаланаётганлигини тернинг борган сари худди ёш
гўд акларн и ки д ек ҳи д си з ва кийим да из ҳолдирм ай - 
диган бўлиб ҳолаётган идан ҳам билса бўлади.
Яна битта ф ойдали м аслаҳат шуки, ҳ ар куни эр та- 
лаб сайр ҳилиш га ўрганинг. Ваҳтим йўҳ, уйҳудан ту ра 
олмайман деб ўзингизни оҳламанг. Э рталабки тоза 
ҳаво организмга ж у д а фойдали. Б ир м арта бўлса ҳам 
саҳар ваҳти, ҳуёш чиҳиш идан олдин, тоза ҳавода сайр 
ҳилиб кўринг. Б ундай сайрда организм кислородга 
тўйиниб, модда алм аш инуви яхш иланади. Қ олаверса, 
руҳингиз енгил тортганини ҳам ҳис ҳиласиз.
Тадҳиҳотчи олимлар бу пайтда коинотнинг сеҳрли 
кучлари ер юзида бўлишини айтишади. Халҳимиз ҳам 
саҳарда барака бор деб бекорга айтмайди ахир. Диний 
таълимотларда эса саҳар пайтида осмон фариш талари- 
нинг ерга тушиши айтилади. Нима бўлганда ҳам, бу пайт- 
да атрофни ижобий ҳувват ҳамраб олиши аниҳ. Сайр 
пайти буни ўзингиз ҳис этасиз. Зеро, бу пайтда олинади- 
ган ҳувонч, ҳувват ва хотиржамликни бошқа ердан топи- 
шингиз ҳийин. Унинг таъсирида ҳалб хотиржамлиги пай- 
до бўлади. Фикрларингиз тиниҳлашиб, тартибга тушади. 
Б аъзан ҳилаётган хатоларингизни ҳам англай бошлайсиз. 
Келажакдаги ишларингиз учун яхш и реж алар туғилади. 
Хуллас, сиз учун чинакам барака ёғилади.