Озод МЎъмин буюк амир темур

Озод Мўъмин Хўжа. Буюк Амир Темур ёқути 
ёдимда. Унинг ўрни бийдай дала бўлиб қолибди. Ярим кунда 
шундай катта бинони тўсатдан бузиб, ўрнини текислаб, 
шудгорлаб қўйиш мумкинлиги ақлга сиғмайди.
Индамадим. Нима ҳам дердим. Дадам билмасалар, мен 
билармидим?! 
Шу сирли чойхонани ўйлаб, уйимизга етиб келдик.
Орадан ярим йил ўтди. Бу орада дадамлар Жиззахда ишлаб 
чиқарилувчи юқори сифатли гипсни Тошкентда яхши 
сотилишини йўлга қўйдилар. Унинг харидорлари кўпайди.
Тошкентда қурилиш молларини сотадиган бир машҳур одам 
бор экан. Исми – Икром ота экан. Орқаваротдан у кишини 
Икром Ўрис деб аташаркан. Бундай аталишига сабаб, у ёшлик 
чоғида, юртимизни ўз ичига олган СССР деган мамлакат 
Германия билан уруш қилганда, у ота-онасиз қолиб, кўп болалар 
қатори Ўзбекистонга олиб келинган экан. Шунда, бир Жамол 
ака исмли ўзбек киши уни бағрига олиб, Икром деб ном бериб, 
катта қилган экан. Боланинг келиб чиқиш миллати бошқа 
бўлгани учун, барча уни Икром Ўрис деб чақиришга одатланган 
экан.
Дадам уни Тошкентда билмайдиган киши йўқ, у жуда 
ҳурматга сазовор инсон дедилар. Бир неча марта, машиналари 
бузилиб қолиб, яёв юрганларида, кўчада такси тўхтатиб, Икром 
Ўрисникига олиб бориб қўйинг, десалар – индамай обориб 
қўйишган ҳам экан.
Ана шу Икром отанинг Мурод исмли ўғли, ўз отасининг 
изидан бориб қурилиш маҳсулотлари сотадиган жой ташкил 
қилибди. Халқимиз: “Отанг қилган ишни қилсанг, ишинг 
юришади”, дейди. Шунинг учунми, Муроднинг ҳам омади 
чопиб, мижозлари кўпайибди ва у дадамларга таклиф 
қилибди:”Озод ака! Шу гипсни фақат ўзимга олиб келиб беринг! 
Қанча десангиз, бетўхтов олабераман. Бошқаларга берманг. 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
50

---

Озод Мўъмин Хўжа. Буюк Амир Темур ёқути 
Бирга ишлайлик!” Дадам бу таклифга рози бўлибдилар. Чунки, 
ўнта-ўн бешта жойга маҳсулот тарқатгандан кўра, бир ишончли 
киши билан ҳамкорлик қилиш қулай-да!
Дадам бундан ташқари қурилиш моллари бозоридан ҳам 
жой олиб, у ерга сотувчи қўйдилар. Кейин, бирон бир маҳсулот 
ишлаб чиқарувчи корхона очсаммикан, деб ҳам мўлжаллай 
бошладилар.
Орадан бир йил ўтгач, бу ниятлари ҳам амалга ошди. 
Кейин икки йил ўтди. Дадамларнинг барча ишлари яхши 
борарди. 
Уч йилдан сўнг, дадам бошқа машина олиш тараддудига 
тушдилар. Уларнинг пуллари кўпайганди. Энди, “Жигули” эмас, 
чет эл машинасини ҳайдашни истаб қолдилар.
Натижада, эски машиналарини сотдилар ва Японияда ишлаб 
чиқарилган “Мазда” автомобилини харид қилдилар. Бундан биз 
ҳаммамиз – ойим, опам ва мен жуда суюндик. Аммо, барвақт 
хурсанд бўлган эканмиз. 
Шу вақтдан бошлаб, дадамларда турли муаммолар пайдо 
бўла бошлади.
Қурилиш моллари бозоридаги сотувчи тушум пулларини 
бермайдиган, унга бунга ишлатиб қўйдим, кейин топганимда 
бераман, дейдиган одат чиқарди. У ойлаб, қарзларини 
узмайдиган бўлиб қолди. Дадам уни ҳайдаб юбордилар. Бошқа 
тузук одам тополмай, вақтинча у ердаги ишни тўхтатдилар.
Ишлаб чиқараётган маҳсулотларининг тарқалиши ҳам 
кескин тушиб кетди. Дадам бунинг сабабини билолмай гаранг 
бўлардилар. Ҳамма ишни тўғри қилаяпман-ку, нега бунақа 
бўлаяпти, дердилар.
Устига устак, Икром отанинг ўғли бўлмиш Мурод ўз 
лабзини унутибди. У дадамларнинг ўрнига, ўзининг бир 
жиззахлик қариндошини қўйишни ўйлаб қолибди. Уни 
Абдуҳабиб аканинг олдига жўнатибди. Яхши ҳамки, “домла” 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
51

---

Озод Мўъмин Хўжа. Буюк Амир Темур ёқути 
унга рад жавобини берибди. Дадам бундан хурсанд бўлдилар. 
Лекин, бу қониқиш ҳисси узоққа чўзилмади. Ўша қариндош 
жуда ҳаракатчан экан, юқори идораларда ишловчи турли 
кишиларга қўнғироқ қилдириб, Абдуҳабиб акани дадамлар 
билан бошқа шартнома тузмасликка мажбур қилибди.
Дадамлар, асли олим ва файласуф бўлганлари учун, 
руҳларини чўктирмадилар. Шароитни таҳлил қилардилар, ечим 
қидирардилар. Бир куни мен билан гаплашдилар. Мен бу пайтда 
коллежда ўқиётгандим.
– 
Фарангисхон! – дедилар улар. – Эсингдами, биз бирга 
Жиззахга боргандик!
– 
Ҳа, дада. Эсимда! – жавоб бердим мен.
– 
Йўлда учраган отахон-чи, ёдингдами? 
– 
Ҳа, ёдимда. Ўшанда у кишини расмга олмаганимга 
афсуслангандим. 
– 
Чойхона-чи?
– 
Сирли чойхона ҳам эсимда, дада! У кейин тополмагандик. 
Қаёққадир ғойиб бўлиб қолганди. 
– 
Мен бир нарсани тушундим. Ўша сирли чойхона олдида, 
отахон бизни дуо қилгандилар. Ҳамма гап ўша дуода! Ҳозир 
бизда у дуонинг кучи йўқ. Билдингми? 
Мен дарҳол сўз қотдим. 
– 
Отахон ёдимда. У бизни эмас, машинангизни дуо 
қилганди. Ўшанда бундай деганди: “Ё, Оллоҳ! Шу йигитнинг 
темир аравасини омадли ва барокатли қилгин! Бу темир арава 
унинг эгасига улуғ ризқ-насиба олиб келсин! Омин!” 
– 
Ростдан шундай деганмиди? 
– 
Ҳа, дада. Худди кечагидек ёдимда! Биласиз-ку, эсда 
сақлаш қобилиятим яхши. 
Дадам ўйланиб қолдилар. Кейин хулоса чиқардилар. 
– 
Мен эртагаёқ “Жигули”имни қайта сотиб оламан! 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
52

---