O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz

ТИББИЙ ТЕРМИНОЛОГИЯДАГИ ЛАКУНАР БИРЛИКЛАР ТЕЗАУРУСИ 
Аннотация 
Ушбу мақола ўзбек тили тиббий терминологиясидаги лакунар бирликлар тезауруси ва уларни амалиѐтга татбиқ этиш 
масалалари ўз аксини топган. Унда мавзуга оид бир қатор хорижий адабиѐтлар, илмий-назарий манбалар таҳлилга 
тортилган. Хусусан, бир тилда мавжуд бўлган лексик бирлик ѐки сўз бошқа тилда мавжуд бўлмаслиги, шунингдек айни 
сўзга эквивалент бирлик йўқлиги сабабли ўзга тилда шу сўзни ифодалаш имконияти йўқлиги, бундай бирликлар, одатда 
изоҳлаш ѐки тасвирлаш орқали ѐки ноэквивалент сўзлар орқали ифодаланиши – лакуна тушунчаси остида тадқиқ 
қилинган. Муаллиф ўзбек халқ жонли тилидаги акашак, ағин, бебилчак, борак, майриқ, муначоқ сингари тиббий 
лакуналарни топиб, уларни семантик, шунингдек синхроник ҳамда диахроник аспектда талқин ва таҳлил қилган. Мазкур 
лакунар бирликларда ўзбек халқининг миллий-маданий ва лингвокультурологик анъаналари, ўзига хос томонлари зуҳур 
этилган. Айнан мана шу ўзига хослик ―тиббий лакуналар‖ тавсифи ҳақидаги концепция, ички лингвомаданий 
коммуникациянинг асоси бўлиб хизмат қилади. 
Калит сўзлар:
лексика, термин, тезаурус, лакуна, этнография, коммуникация, эквивалент, тиббий, феномен, парадигма, 
лингвистика, фактор.
Кириш.
Дунѐдаги тиллар, маданиятлар ўзаро 
доимий алоқада ва ҳамкорликда бўлиб, бу жараѐн 
уларнинг узлуксиз ривожланишини таъминлайди. Шу 
билан биргаликда, турли тил ва маданиятлар орасида 
ўзаро номутаносибликлар, фарқли жиҳатлар ҳам вужудга 
келади.
Тилшуносликда бундай ўзаро фарқли жиҳатларни 
кўрсатиш учун терминологик воситалар турфа хил. 
Қиѐсланаѐтган тиллар ва маданиятлар ўртасидаги фарқни 
асослаш учун илмий тадқиқотларда кенг қўлланилаѐтган 
терминлардан бири – бу лакуна терминидир. 
Лакуна бугунги кунда қиѐсланаѐтган тиллар 
ўртасидаги ўзаро номутаносиблик, тизимли фарқлашни 
белгилашда фаол ишлатилмоқда.
Лакуна – LACUNA – лотинча 1. Ичида суюқлик 
бўлган чуқурча, ботиқлик, бўшлиқ жой. 2. Бирор нарсани 
ўтказувчи жой [9].
Лакунар бирликлар бирор бир тилда бошқа 
тилдаги тушунчанинг сўз кўринишидаги ифодаси мавжуд 
бўлмаслиги натижасида юзага келади. Лакунар бирликлар 
муайян тил ѐки маданиятда мавжуд бўлган тушунчани 
номлайди, аслида бу тушунча бошқа тил ѐки маданиятда 
ҳам мавжуд бўлиб, бироқ мазкур тушунча лексик бирлик 
сифатида ўша маданиятнинг тилида воқеланмайди.
Лакуна тушунчаси илмий термин сифатида ўтган 
аср, яъни XX асрнинг 70-йилларидан бошлаб қўлланила 
бошлаганлиги илмий манбаларда қайд этилган. Ҳозирги 
кунда замонавий тилшуносликда лакуна терминининг 
талқини илмий тадқиқотларни синтез қилиш йўлига ўтди.