Suv-tuz almashinuvi — odam va hayvonlar organizmida suv va tuzlarning qabul qilinishi, soʻrilishi, taqsimlanishi, ehtiyoji hamda ajralishi bilan bogʻliqjarayonlar majmui. Suv-tuz almashinuvi organizm ichki muhitidagi suyuqliklar miqdori, kislotaishqor muvozanati, ionlar tarkibi, osmotik miqdorning doimiyligini taʼminlaydi (qarang Gomeostaz). Dastlab tirik mavjudotlar okeanlarda paydo boʻlganligi uchun kupgina dengiz umurtqasizlarining ichki suyukliklari (asosiy ionlar boʻyicha) dengiz suvi tarkibiga oʻxshash. Evolyusiya jarayonida organizmda ichki muhit suyuqliklari tizimi shakllandi va ularda ion tarkibi hamda suv miqdorini bir meʼyorda saklab turuvchi mexanizmlar rivojlandi.
NOORGANIK VA ORGANIK MODDALAR
Noorganik moddalar (noorganik birikmalar) — organik boʻlmagan oddiy moddalar va kimyoviy birikmalar, yaʼni ularning tarkibida uglerod boʻlmagan moddalar. Shuningdek, baʼzi uglerodli birikmalar (karbidlar, siyanidlar, karbonatlar, uglerod oksidlari, CO va CO 2 va anʼanaviy ravishda noorganik deb tasniflanadigan baʼzi boshqa moddalar[⇨]). Noorganik moddalar organik moddalargagina xos boʻlgan uglerodli tuzilishiga ega emas.
Noorganik moddalar sinflari
Barcha noorganik birikmalar ikki katta guruhga boʻlinadi:
Oddiy moddalar — bir unsur atomlaridan iborat boʻladi;
Murakkab moddalar ikki yoki undan ortiq unsurlarning atomlaridan tashkil topadi.
Oddiy moddalar fizik va kimyoviy xossalariga koʻra, quyidagilarga boʻlinadi:
asosiy metallar (Li, Na, K, Mg, Ca va b.);
nometallar (F2, Cl2, O2, S, P va b.);
amfoter oddiy moddalar (Zn, Al, Fe, Mn va b.);
asl gazlar (He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn).
Murakkab moddalar kimyoviy xossalariga koʻra quyidagilarga boʻlinadi:
asosiy oksidlar (CaO, Na2O va b.);
kislotali oksidlar (CO2, SO3 va b.);
amfoter oksidlar (ZnO, Al2O3 va b.);
qoʻsh oksidlar (Fe3O4 va b.);
tuz hosil qilmaydigan oksidlar (CO, NO va b.);
asoslar (NaOH, Ca(OH)2 va b.);
kislotalar (H2SO4, HNO3 va b.);
amfoterli gidroksidlar (Zn(OH)2, Al(OH)3 va b.);
oʻrta tuzlar (Na2SO4, Ca3(PO4)2 va b.);
kislota tuzlari (NaHSO3, CaHPO4 va b.);
asosiy tuzlar (Cu2CO3(OH)2 va b.);
qoʻsh va/yoki kompleks tuzlar (CaMg(CO3)2, K3[Fe(CN)6], KFeIII[FeII(CN)6] va b.);
kislorodsiz kislotalar (HCl, H2S va b.);
anoksik tuzlar (NaCl, CaF2 va b.);
boshqa binar birikmalar (AlH3, CaC2, CS2 va b.)
Tarkibida uglerod boʻlgan noorganik moddalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ushbu moddalar anʼanaviy ravishda noorganik kimyo sohasiga tegishli hisoblanadi:
Karbonatlar
Karbidlar
Ssiyanidlar
Uglerod oksidlari
Siyanatlar
Noorganik tiosiyanatlar (tiosiyanatlar)
Selenosiyanatlar
Karbonil komplekslari
Do'stlaringiz bilan baham: |