Oziq ovqat texnologiyasi kafedrasi oziq-ovqat texnologiyasi asoslari

31
Yuvish qobiliyatini
bilish uchun avvalo xo’llanish nimaligini 
aniqlashimiz kerak. Yaxshi xo’llanishda suyuqlik 
qattiq jismning ustida tekis yoyiladi va uning 
yoriqlariga singadi. Sirt tarangligi kichik bo’lgan 
suyuqliklar yaxshi xo’llash xususiyatiga ega. 
Xo’llashni yaxshilash uchun suyuqlikning sirt 
tarangligini kamaytirish kerak. Ma’lumki suvga 
qaraganda spirt va kerosin yuzani yaxshi 
xo’llaydi. Suvning temperaturasi 20 dan 80
0
S 
gacha ortganda sirt taranglik 73 dan 62 erg/sm
3 
gacha kamaysa, suvga sovundan 0,1% qo’shilsa, 
suvning sirt tarangligi 26,5 erg/sm
2
gacha 
pasayadi. Shuning uchun sovunli eritma matoga 
yaxshi singadi
32
Sovunning restepturasi
uning 
fizik-kimyoviy 
xusuiyati, 
tannarxi, 
tayyorlash texnologiyasini belgilaydi. Shuning 
uchun resteptura tuzish sifatli sovun ishlab 
chiqarishning 
asosiy 
jarayonlaridan 
biri 
hisoblanadi. Resteptura tuzganda shunday yog’lar 
va yog’ kislotalarni tanlash kerakki sovun qattiq 
va elastik, yaxshi eriydigan, kam sarflanadigan va 
yuvish qobiliyati yuqori bo’lishi lozim. Undan 
tashqari xo’jalik sovun uchun yog’li aralashma 
titri (erish temperaturasi) 35-42
0
S bo’lishi kerak. 
Atir sovun uchun yog’ aralashmasining titri 31-
41
0
S bo’lishi kerak
33
Go’shtli yarimmaxsulotlar
turli xil xayvon go’shtlaridan ishlov berish 
usuliga ko’ra tabiiy, urvoqli, qiymalangan; 
saqlanishiga ko’ra sovutilgan va muzlatilgan 
yarimmaxsulotlar ishlab chiqariladi. Tabiiy 
go’shtli yarimmaxsulotlarga bir-biridan mol 
tanasining qaysi qismidan olinganligi va qalinligi 
bilan farq qiluvchi antrekot, bifshteks, file va 
langetlarni misol qilish mumkin. Urvoqli 
yarimmaxsulotlarga 
to’qmoqlab 
mayinlashtirilgan 
tuxumda 
va 
urvoqda 
bulg’alangan go’sht bo’lagidan tayyorlangan 
romshteks va shnistellarni misol qilish mumkin. 
Kiymalangan 
go’shtli 
yarimmaxsulotlarga 
205

---

tarkibiga qo’shilgan ziravorlari, konsistenstiyasi, 
mazasi va shakli bilan bir-biridan farq qiladigan 
kotletlar va shnistellar kiradi