Oziq ovqat mahsulotlari texnologiyasi

1-ISH. KARTOSHKA SUVDA ISHLANGANDA MAYDALANGANLIK 

DARAJASINING ERIYDIGAN QURUQ MODDALAR 

YO’QOTISHIGA TA’SIRI 

 

Xom sabzavotlar suvda saqlanganda faqat mexanik ta’sirlangan hujayrada 

erigan moddalar suvga o’tishi mumkin. Butun hujayraning sirtqi qobig’i 

protoplazma, membrana bo’lib, eruvchan moddalarning suvga o’tishiga yo’l 

qo’ymaydi. 

---

Ishning maqsadi: kartoshka suvda saqlanganda maydalanish darajasining 

eruvchan moddalar yo’qotilishiga ta’sirini o’rganish. 

Asboblar va idishlar: 

Refraktometr. RPL-2. 2 ta 250 ml li stakan. 2 ta 100 ml li konussimon kolba. 

2 ta voronka. 

Ishning bajarilishi: 

Uch dona kartoshkani tozalab, har birini simmetrik ikkiga bo’linadi. 

Uchta yarimtalik kartoshkalar tortilib, hajmi 250 ml li stakanga solinadi, 

o’lchov tsilindriga 200 ml distillangan suv solinib, kartoshka ustiga quyiladi. Suv 

kartoshka bo’laklarini qoplashi lozim. 

Ketgan suv miqdori yozib qo’yiladi. Uchta kartoshkaning boshqa 

bo’lagini 10x10 ml qilib kesilib, stakanga solinib, shuncha miqdorda distillangan 

suv solinadi. Stakanlar soat oynalari bilan yopilib, ikkala namuna xam 30 

minut saqlab qo’yiladi. Oxirida suyuqliklar yaxshilab chayqatilib, 5 minut 

saqlab qo’yiladi. Keyin har bir suyuqlik qog’oz filtr bilan quruq 

konussimon 100 ml li kolbaga filtrlanadi. Har bir suyuqlikdagi quruk 

moddalar miqdori refraktometr bilan aniqlanadi. Kartoshkadan ajralgan suvda 

eruvchan moddalar miqdori quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 

 

b

а

Х

ν

⋅

=

 

V

-

 

olingan distillangan suv hajmi, ml; 

v -   kartoshka og’irligi, g; 

a- quruk modda miqdori. Haroratga tuzatish kiritilgan.. 

 

2 

- 

ISH. ANTOTSIANLAR RANGINING UZGARISHIGA MUXIT 

REAKTSIYASINING TA’SIRINI URGANISH 

 

Ishning    maqsadi:    antotsianlar    rangining    sezilarli    darajada 

o’zgarishdagi muhitning rN qiymatini aniqlash. 

 

---

 

NAZARIY QISM 

Ko’pgina mevalar va rezavor mevalarning rangi ularda suvda eriydigan 

pigment antotsianlar borligi bilan belgilanadi. Bu guruh moddalariga har xil 

ranglar (qizil, siyoh, ko’k, sarg’ish) taalluqli. Antotsianlarning rangi muxit 

reaktsiyasiga ko’p jihatdan bog’liq. Mevalar xujayralari sharbatining rN 

qiymati neytral yoki kuchsiz ishqoriy tomonga o’zgarishi noxush hisoblanadi. 

Kerakli asboblar, idishlar va reaktivlar: 

Laboratoriya LP-5 rN metri. Termometr. 2 ta 100 ml li kimyoviy stakan. 5 

ml li pipetka. 0,1 n o’yuvchi natriy eritmasi. 

Ishning bajarilishi: 

Bu ishni bajarish uchun sharbatlari antotsianlar bilan bo’yalgan mevalar 

yoki rezavor mevalar: gilos, qora smorodina va karolidan foydalanish 

mumkin. Ikkita stakanga 5 ml dan sharbat quyiladi. 

Stakanlarning bittasiga sekinlik bilan tomchilatib 0,1 n o’yuvchi natriy 

eritmasidan tabiiy rang o’zgargancha qo’shiladi. SHarbatning birinchi va 

ikkinchi stakandagi rangi belgilanadi. Keyin tabiiy va rangi o’zgargan sharbatning 

rN qiymati aniqlanadi. Rangli suyuqliklar muxitining rN qiymatini o’lchash 

uchun LP-5 rN metri tavsiya etiladi. Stakandagi suyuqlik xajmini distillangan suv 

bilan suyultirish orqali oshirish mumkin (xajmining 10 barobargacha oshishi muxit 

rN qiymatiga ta’sir qilmaydi). Antotsianlar rangi rN ning qanday qiymatida 

o’zgarishi aniqlanib, ish yuzasidan xulosa qilinadi. 

 

Tekshirish uchun savollar: 

 

1. Nima uchun po’sti archilgan kartoshka qorayadi? 

2. Antotsianlar rangini o’zgarishi qanday omillarga bog’liq? 

3. SHarbatlarning muxit reaktsiyasini qanday aniqlash mumkin?