Oziq moddalar surilishining sitofiziologiyasi

ME’DA OSTI BEZI
Me’da osti bezi (pancreas) ovqat hazm qilish sistemasining katta bezlaridan hisoblanadi. U aralash bez bo’lib endokrin va ekzokrin qismlardan tuzilgan.
Bezning ekzokrin qismida tripsin, ximotripsin, karboksi-peptidaza, amilaza, lipaza, esteraza va boshqa fermentlarga boy bo’lgan pankreatik shira ishlab chiqariladi. Pankreatik shira bezning chiqaruv nayi orqali o’n ikki barmoq ichakka tu-shadi va uning fermentlari ta’sirida ichakda oqsil, karbonsuv va yog’lar o’zlarining oxirgi mahsulotlari (monomerlari)gacha parchalanadi.
Endokrin qismida insulin, glyukagon, somatostatin, pankrea-tik polipeptid kabi gormonlar ishlab chiqariladi. Bu gormonlar organizmda uglevodlar, oqsillar va yog’lar almashinuvini boshqar.ishda ishtirok etadi.
Taraqqiyoti. Me’da osti bezi pusht hayotining 3-4-haftasida birlamchi ichakning dorzal va 2 ta ventral epitelial bo’rtmala-ridan rivojlanadi. Dorzal bo’rtmadan bezning tana va dum qis-mi, ventral bo’rtmadan bosh qismi va bezning chiqaruv naylari rivojlanadi. Keyinchalik entodermal bo’rtmalarning hujayra-lari epiteliy tasmalari hosil qilib, atrofdagi mezenximaga o’sib kiradi. Embrional taraqqiyotning 5- haftasida epitelial tasmalardan birlamchi chiqaruv naylari hosil bo’lib, ular kuchli tarmoqlanib uchi berk holda tamom bo’ladi. Bu naylarning devo-ri bir qavatli, ixtisoslashmagan epiteliydan iborat. Embrional rivojlanishning 4- haftasida chiqaruv naylaridan epitelial kurtaklar hosil bo’lib, bular sekretor bo’limga aylanadi.
Hujayralarda donadorlikning paydo bo’lishi sekretor fao-liyatning boshlanishini ko’rsatadi, bu esa embrional taraqqiyot-ning 5-oylarida yuz beradi. Bola tug’ilgandan so’ng bezning mor-fofunktcional taraqqiyoti 18-20 yoshgacha davom etadi. Bezning endokrin qismi embrionning 3 oyligidan birlamchi chiqaruv nay-larning kurtaklari shaklida taraqqiy eta boshlaydi. Bu epite-lial kurtaklar birlamchi bez to’qimasidan orolchalar holida ajraladi. Mezenximadan bezning biriktiruvchi to’qimali asosi va tomirlar rivojlanadi.

Adabiyotlar:

1. 
   Narziyev D.X., T.: “Mexnat”1986
   
2. 
   Kodirov E. “Gistologiya” T.: “O’qituvchi” 1994
   
3. 
   Alimov D.A. Gistologiya va Embriologiya. T. “O’qituvchi”
   
4. 
   Vrakin V.F. “Morfologiya selskoxozyaystvennix jivotnix” M.: “Kolos” 1984.
   
5. 
   Sidorova M.V. M.: VO “Agropromizdat” 1991
   
6. 
   Akayevskiy A.I. Anatomiya domashnix jivotnix M.: “Kolos” 1975