O’zgaruvchan va o’zgarmas tok elektr magnitli relelarni tadqiqotlash

O’ZGARUVCHAN VA O’ZGARMAS TOK ELEKTR MAGNITLI 
KONTAKTORLARNI TADQIQOTLASH 
 
Ishdan maqsad:
O’zgaruvchan va o’zgarmas tok elektr magnitli kontaktorlarni 
tadqiqotlash, tuzilishi, ishlash printsipini o’rganish va sxemalari bilan tanishish.
Ishni tushuntirish: 
Elektromexanik tizim elementlari va apparatlaridan xisoblangan 
kontaktorlar, kuchlanishi 380 V va 220 V bo’lgan va toki miqdori 400 A gacha bo’lgan 
elektr zanjirlarini uzib-ulash uchun ishlatiladigan qurilmalarga misol bo’ladi. Uning 
ishlash printsipi quyidagicha, aylanuvchan o’q (val) atrofida maxsus biriktirilgan 
elementlar aylanib ish bajaradilar, ya’ni elektr zanjirini 

---

17 
14-rasm. O’zgaruvchan tok elektr magnitli kontaktorining tuzilishi. 
1.Rama. 2.Tayanch izolyatorlar. 3. Asosiy qo’zg’aluvchi kontakt. 4.Yoy so’ndirish 
kontaktlari. 5.Asosiy qo’zg’almas kontakt. 6.Qo’zg’almas yoy so’ndirish kontaktlari. 7.Yoy 
so’ndirish kamerasi. 8.Kontakt uchlari. 9.Oraliq moslama. 10.Prujina. 
manbaaga ulab-uzadilar. Kontaktorlar asosan iste’molchilarining toki miqdori katta 
bo’lgan elektr zanjirlarida ko’p qo’llaniladi. Kontaktorlar elektromagniti chulg’amidan tok 
o’tganida uning o’zagi magnitlanib, yakorini o’zigm tortadi. Yakor o’z o’qi atrofida 
burilib bosh kontaktlarini qo’shadi.
Elektromagnit zanjiri uzilganda uning o’zagi magnitsizlanadi va yakor bosh 
kontaktlarini bir-biridan ajratib qo’yadi. Kontaktorlar burilib xarakatlanib elektr zanjirni 
qo’shadigan va ilgarlama xarakatlanib elektr zanjirini qo’shadigan kontaktorlarga ajraladi. 
Ilgarlama xarakatlanidigan kontaktorlarda magnitli sistemaning xarakatlanuvchi qismi, 
burilma xarakatlanuvchi kontaktordagi kabi o’q atrofida aylanmasdan, balki to’g’ri chiziq 
bo’ylab xarakat qiladi.