O’zgaruvchan va o’zgarmas tok elektr magnitli relelarni tadqiqotlash

Ishni bajarish tartibi. 
1. Kontaktorlarning tuzilishi va ishlashi bilan tanishiladi.
2. Kontaktorlarning pasport ma’lumotlari yozib olinadi.
3.Misol tarzida biron bir elektrodvigatelь uchun masofadan boshqariladigan 
kontaktor tanlab olinadi va ishga tushirib tekshirib ko’riladi.
4. Ishga xulosa yoziladi. 
Nazorat savollari. 
1.Kontaktorlarning ishlash printsipi va tuzilishini tushuntiring? 
2.Kontaktorlarning magnit o’zagi nima, u qanday tayyorlanadi? 
3.Kontaktorlarning turlari va ishlatilish soxasini ayting? 
Laboratoriya ishi № 9 
SIMISTORLI YUKLAMA O’CHIRGICHNI TADQIQOTLASH 
Ishdan maqsad:
Simistorli yuklama o’chirgichini tadqiqotlash, tuzilishi, ishlash 
printsipini o’rganish va sxemalari bilan tanishish.

---

18 
Ishni tushuntirish: 
Elektromexanik tizim elementlari va apparatlaridan xisoblangan 
simistorli kuchlanish va chastota o’zgartgichlari boshqaruv tizimlarining dasturlarini 
yaratish. O’zgartkichni raqamli boshqarish sxemasi quyidagicha elementlardan tuzilgan 
bo’ladi. 
V ─ to’g’rilagich; BP ─ oziqlantirish manbai; VU ─ kirish qurilmasi; 
FI
1
, FI
2
 ─ impulьslar shakllantiruvchi qurilma; DN ─ kuchlanish datchigi; 
ION ─ etalon kuchlanish manbai; AP ─ analog-raqamli o’zgartgich; 
SS ─ solishtirish sxemasi; SI ─ impulьs hisoblagich, sanoqchi; 
GECH ─ etalon chastota generatori; PRU ─ sanoq-taqsimlash qurilmasi; 
Statik o’zgartgichlarda kalitli priborlarni boshqarish diskret tarzda amalga oshiriladi, 
ya’ni ularga boshqaruvchi impulьslar ma’lum vaqt intervallari orqali tushadi. Bunda ko’p 
hollarda 
o’zgartgich parametrlarini rostlash kalit elementlarni o’chirish-ulash 
momentlarining o’zgarishiga bog’liq bo’ladi, ya’ni boshqaruvchi impulьslar shakllanishi 
fazalarining o’zgarishi hisobiga ta’minlanadi. Masalan, boshqariluvchi to’g’rilagichlarda, 
α─boshqarish burchagi chiqish kuchlanishi ventillarining almashib-ulanishi momentlariga 
bog’liq holda o’zgaradi. 
To’g’rilash boshqarish sxemalarida α─boshqarish burchagini rostlash to’g’rilagich 
oziqlanadigan tarmoq kuchlanishiga nisbatan boshqarish impulьslari fazalarini o’zgartirish 
hisobiga amalga oshiriladi. Faza o’zgarishi esa faza siljituvchi qurilma kirishiga uzluksiz 
shaklda elektr signallar tushishi orqali amalga oshiriladi. Analogli signallar bilan ishlash, 
ayniqsa nazorat qilinadigan qator parametrlarga ega bo’lgan o’zgartgichlarda boshqarish 
sistemasi aniqligini birmuncha cheklaydi.

---

19 
Bevosita aloqali chastota o’zgartgich boshqaruv sistemasining struktura sxemasi 
simistorlarni fazali boshqarish usullariga qarab ko’p kanalli va bir kanalli sistemalarga 
bo’linadi. Hozirda avtomatik rostlashning statik sistemasi ko’p kanalli strukturalari keng 
tarqalgan. To’g’rilagichlar boshqarish sistemasiga solishtirganda bevosita aloqali chastota 
o’zgartgich boshqaruv sistemasining struktura sxemasi ancha murakkabroq. Sababini 
chastota o’zgartgichlarda kata hajmda mantiqiy operatsiyalarni amalga oshirish zarurligi 
bilan izohlash mumkin. Xususan ventil guruhlarini boshqarishda yuklama reaktiv 
energiyasini tarmoqqa rekuperatsiya qilish rejimi (invertor rejimi)ni, ventilь guruhlari 
orasidagi tenglashtiruvchi toklar, chiqish kuchlanishi modulyatsiyasining aniq 
qonuniyatlarini hisobga olgan holda amalga oshirish zarur. Har bir tiristor guruhi uch 
fazali boshqariluvchi to’g’rilagichdir. SHu sabab o’zgartgich boshqaruv sistemasi 
strukturasi to’g’rilagichning boshqaruv sistemasiga o’xshaydi. Tiristorlarga ochuvchi 
impulьslar beriladi. Bu impulьslar kirish qurilmasi tomonidan tarmoq bilan 
sinxronlashtirildgan, chiqish kuchlanishlari tiristorga tushayotgan tarmoq kuchlanishi 
fazasiga mos ravishda esa tiristorlarning boshqaruv kanallariga taqsimlangan bo’ladi.