O’zbtkiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Inson  asab  tizimining  xususiyatlari
  tug‘ma  xarakterga  ega  va 
amalda  o‘zgartirishlarga  bo‘ysunmaydi.  Shuning  uchun,  o‘yinchilarni 
tayyorlashning  ushbu  qismini  voleybol  bilan  shug‘ullanish  uchun 
bolalarni tanlash bosqichidayoq hal etish zarur. 
1. 
Asab  tizimining  kuchi. 
Qo‘zg‘alish  jarayonga  munosabati 
jihatidan  kuchli  yoki  zaif  asab  tizimi  mavjud.  Asab  tizimining  kuchi 
ishchanlikda,  chidamlilikda,  ya’ni  sekinlashuv  chegarasiga  o‘tmasdan, 
javob  sifatida  uzoq  muddatli  va  juda  kuchli  qo‘zg‘alishga  chidash 
qobiliyatida ifodalanadi. 
Eng  yuqori  toifali  voleybolchilar  orasida  ham  asab  tizimi  bo‘shlari 
uchraydi  –  buni  o‘yinchilarni  tanlash  va  tayyorgarlik  jarayonlarida 
hisobga  olish  zarur.  Lekin  bu  kabi  sportchilarni  BO‘SM  guruhlariga 
olmaslik kerak degan tushuncha bo‘lmasligi kerak. Bolalar jamoalaridagi 
asab  tizimi  bo‘shroq  o‘yinchilar  katta  foyda  keltirishlari  ham  mumkin. 
Ular  ko‘pincha  harakatchanlikda  iqtidorli  va  mehnatsevar  bo‘ladilar. 
Odatda  ular  tez  o‘rganadilar,  ularda  ijodiylik  yorqinroq  ifodalanadi, 
chunki  ular  ko‘pincha  boshqa  iste’dodlarga:  ashula  aytish,  she’r  yozish 
qobiliyatiga  ham  ega,  quvnoq  o‘yinlar  va  bayramlar  tashkil  etadilar,  bu 
bilan  jamoaning  hayotini  yorqin  va  qiziqarli  qiladilar.  Bunday 
o‘yinchilarga  boshqa  istiqbolli,  biroq  hali  qobiliyati  ochilmaganlar 
ergashadi,  ular  uchun  bu  mahoratni  takomillashtirishda  yaxshi 
imkoniyat, omad va qulay sharoitdir. 

---

358 
Boshqa  tomondan  esa,  iroda  sifatlarining  yuqori  darajada 
rivojlanishida,  shuningdek,  asab  tizimi  xususiyatlaridagi  kamchiliklarni 
mohirona  psixologik  tartibga  solishda,  ma’lum  darajada  turli qoplovchi 
mexanizmlar tomonini tuzatib borilishi mumkin bo‘ladi, ularni maqsadga 
yo‘naltirilgan  holda  shakllantirish  mumkin.  Shunda  o‘yinchida 
muvaffaqiyatli  kelajakka  imkoniyat  paydo  bo‘ladi.  Kamida  ushbu 
o‘yinchilar  o‘yinning  qiyin  holatlarida  sheriklarini  almashtira  oladigan 
bo‘ladilar. 
2.