O’zbtkiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Ikkinchi tempdagi hujumchi-xolerek. 
Ikkinchi tempdagi hujumchi 
rolida  xolerik  bo‘lishi  –  eng  noma’qul  variant,  lekin  bo‘lishi  ham 
mumkin.  Bunday  hujumchilar  notekis  o‘ynaydilar,  ko‘tarilishlar 
(pasayishlar)  bilan  almashinib  turadilar,  o‘yindan  o‘yingacha  davriylik 
ham kuzatiladi – bu ularning asab tizimi xususiyatlari bilan izohlanadi. 
Xoleriklar  ko‘pincha  o‘yin  oxirida  samarasiz  harakat  qiladilar, 
ayniqsa, o‘yinda to‘xtashlar bo‘lgan hollarda, biroq o‘zini qo‘lga olishga, 
vaziyatli  yetakchilik  qilishga  ham  qodir  bo‘ladilar.  Temperamentning 
shoshqaloqligi bunda yaqqol ko‘rinadi. Bunday “chaqnashlardan” so‘ng, 
xoleriklarga  o‘z  kuchini  tiklab  olishlari  uchun  ma’lum  bir  vaqt  talab 
etiladi. Ularni mashqlarda “og‘ir yuk ko‘tarishga” majbur qilish o‘rniga, 
ular xohlaganda ayrim majburiyatlardan ozod qilish ham mumkin. 
Xoleriklar  kamroq  vaqtda  bajarilishi  mumkin  bo‘lgan  ishlarga  ham 
boshqalardan  ko‘ra  ko‘proq  hissiyot  sarflaydilar.  Ko‘pincha  jamoalar 
eng  kuchli  raqibni  yenggan  holda,  ertasiga  eng  orqadagi  jamoaga 

---

364 
yutqazib  qo‘ysalar,  buning  asosiy  sababi  emotsional  kuchlarning  to‘liq 
tiklanmaganligidir.  Bunday  vaziyatlarda  eng  zaif  o‘yinchilar  xolerik 
temperamentdagilar  bo‘ladi.  Ikkinchi  tempda  hujumchi  rolida  xolerik 
temperamentdagi  o‘yinchilardan  foydalanuvchi  jamoalar  kombinatsion 
o‘yinni qo‘llashlari, to‘rdan balanddagi va uzoqdagi uzatishlardan zarba 
berishni  kamroq  qo‘llashlari  lozim.  Odatda  o‘yinchilarning  “jadal” 
harakatlarini  talab  etuvchi  murakkab  o‘yin  sharoitlarida,  xoleriklar, 
me’yordagi vaziyatlarga nisbatan kamroq adashadilar. Xoleriklar uchun 
o‘yinda  psixologik  zo‘riqishli  to‘xtashlar  bo‘lgan  vaziyatlar  ham  og‘ir 
kechadi. 
Butun o‘yin yoki musobaqa davrida barqaror va birmuncha samarali 
o‘ynash  uchun  xoleriklarga  katta  iroda  kuchi  yordam  berishi  mumkin, 
buni  tarbiyalashga  ega  voleybol  bilan  shug‘ullanish  boshlanishidayoq 
ko‘proq e’tibor qaratish zarur. 
Xoleriklarda  ko‘pincha  to‘p  oshirishlarni  qabul  qilish  va  amalga 
oshirishda barqarorlik bo‘lmaydi. Himoyada a’lo va samarali uzatishlar, 
tarqoqlik  sababli,  bo‘lmag‘ur  xatoliklar  bilan  almashinib  turadi.  Biroq, 
umuman  olganda,  himoyadagi  harakatlar  xoleriklarning  kuchli  tomoni 
hisoblanadi.  Xoleriklar  nafaqat  o‘zining,  balki  jamoaning  yutuqlaridan 
ham kuchli ruhlanadilar, bunday kayfiyatdagi xoleriklarni deyarli yengib 
bo‘lmaydi.  Biroq  ular  muvaffaqiyatsizliklardan  tezda  “cho‘kib”  ham 
qoladilar. 
Ko‘plab  og‘ir  ta’sirli  vaziyatlardan  chiqish  uchun,  xolerik 
temperamentdagi  o‘yinchilarga  musobaqalarning  ushbu  darajada 
odatiyligini  singdirib  borish  lozim,  bunga  xoleriklarni  jangovor 
sharoitlarda  “yengib”  o‘tiladigan  ko‘plab  o‘yinlar  bilan  erishiladi. 
Xolerik  o‘yinchilarni  o‘yinga  tayyorlashda  murabbiy,  ularning  xato 
qilishdan  qo‘rqishlarini  bartaraf  etish  uchun,  natijaning  ahamiyatini 
pasaytirib  ko‘rsatishi  lozim.  O‘z  tarkibida  xolerik  temperamentdagi 
ikkinchi temp hujumchilari bo‘lgan jamoalar to‘g‘risida “ular har kimni 
yutishi va to‘g‘ri kelganiga yutqazishi mumkin” deb aytishadi.