O’zbtkiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

partiyada  15  tagacha)  va  ko‘proq,  jamoalardan  biri  ikki  ochko  oldinga 
o‘tgancha  davom  etadi.  Har  bir  taymdan  so‘ng,  5  partiyada  8  ochkodan 
so‘ng, teng sharoitlar bo‘lishi uchun maydonchalar almashtiriladi. 
O‘yin  qoidalariga  ko‘ra,  har  bir  jamoaga  6  tadan  o‘yinchini 
almashtirishga,  shuningdek,  libero  uchun  “joriy”  almashtirishga  ruxsat 
beriladi.  Qo‘shimcha  istisno  tariqasida  jarohat  olgan  o‘yinchini  ham 
almashtirish nazarda tutilgan. 
Klassik  voleybol  bo‘yicha  musobaqalar  yopiq  binolarda,  o‘yin 
qoidalarida  belgilangan  yoritish,  harorat,  sport  zali  o‘lchamlari,  polning 
qoplamasi  va  boshqa  me’yorlarga  amal  qilingan  holda  o‘tkaziladi.  Uncha 
yuqori  darajali  bo‘lmagan  musobaqalar  tuproq  qoplamali  ochiq 
maydonchalarda  ham  o‘tkazilishi  mumkin.  Ularda  qo‘shimcha  xalaqit 
beruvchi  omillarga  quyosh,  shamol,  yuqori  yoki  past  harorat,  odatiy 
mo‘ljallar  (shift,  devor)  yo‘qligi  va  ancha  sirpanchiq  qoplamani  ko‘rsatish 
mumkin. Umuman olganda, o‘yin nisbatan qisqa (tarqoq holda, o‘rtacha 8-

---

72 
10 
sek
)  faol  bosqich,  jamoaning  to‘pni  uzatish  va  qabul  qilishidagi  ancha 
uzoq muddatli passiv bosqichlardan iborat. 
Shunga  muvofiq,  o‘yin  jarayonidagi  funksional  yuklamalar  ham 
to‘lqinsimon; o‘yinchilarning qisqa muddatli yuqori kuchlanishli harakatlari 
passiv  dam  olish  tanaffuslari  bilan  almashinib  turadi.  Bu  ayniqsa,  hujum 
chizig‘idagi voleybolchilar o‘yinida yaqqol ko‘rinadi. 
Voleybolchilar  o‘yin  faoliyatini  bir  necha  tarkibiy  qismlarga  bo‘lish 
mumkin:  texnik,  taktik,  jismoniy  va  psixologik.  Ularning  har  biri 
muvaffaqiyatga  erishish  uchun  katta  ahamiyatga  ega  va  o‘yin  sifatini 
belgilaydi. 
O‘yin  voleybolchilarning  yetuklik  (organizmning  turli  tomonlariga) 
darajasiga  –  sakrovchanlikning,  tez  kuchlanish,  harakatlarning  tezligi  va 
chaqqonligi,  tezlik-kuch  chidamliligi,  o‘sish  balandligi  bo‘yicha  yuqori 
talablar  qo‘yadi.  O‘yin  jarayonidagi  jismoniy  zo‘riqishning  yuqori 
darajadaligi  voleybolchilar  organizmida  yuqori  darajadagi  fiziologik 
o‘zgarishlarni  keltirib  chiqaradi.  Masalan,  yurak  qisqarishi  va  qon  bosimi 
eng  yuqori  darajaning  90-95%  ga  yetadi.  O‘yinning  oraliq  sur’ati 
voleybolchilarning  musobaqadagi  faoliyatini  energiya  bilan  ta’minlovchi 
mexanizmlarning  anaerob-aerob  xarakterini  taqozo  etadi,  buni  mashq 
jarayonini tashkil etishda hisobga olish lozim.