O’zbtkiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

 
11.2. O‘yinchi shaxsining psixologik strukturasi 
 
O‘yinchilarning  ijtimoiy-psixologik  xarakteristikalari  tizimini 
psixologlar  shartli  ravishda  psixogramma  deb  ataydilar.  O‘yinchining 
psixogrammasiga odatda quyidagi tasniflar kiritiladi: 
1.
 
Asab tizimi xususiyatlari. 
2.
 
Temperament xususiyatlari. 
3.
 
Xarakter xususiyatlari, ya’ni o‘yinchi qanday harakat qiladi (shu 
jumladan,  irodasining  ravshanlanish  darajasi,  uning  tashkil  etuvchilari, 
ijtimoiy xulq-atvorning xususiyatlari, mehnatsevarligi va boshqalar). 
4.
 
Idrok, xotira, diqqat xususiyatlari. 
5.
 
Intellektual  soha  jarayonlari  xususiyatlari  (tafakkur  tezligi, 
chuqurligi  va  mavhumlik  darajasi,  voqealar  zanjirida  yakuniy  natijani 
ko‘ra olishi, voqealarning ehtimoliy rivojlanishini mo‘ljallash qobiliyati). 
6.
 
Shaxsning  yo‘nalganlik  xususiyatlari  –  bu  o‘yinchi  nimaning 
umidida  harakat  qilishdir  (motivatsiya)  darajasi,  shaxsiy  qadryatlar, 
shaxsning mo‘ljallari, baxt to‘g‘risidagi tasavvurlarni va boshqalar. 

---

357 
7.
 
Integral o‘yin ko‘rsatkichlari. 
O‘yinchilarning  barcha  sanab  o‘tilgan  xarakteristikasi  ularning 
muvaffaqiyatli o‘yin faoliyati uchun katta ahamiyatga egadir. Yangilarni 
tanlashda  psixologik  xarakteristikalarga  eng  jiddiy  e’tibor  qaratish, 
mashqlar  va  musobaqalarda  ulardan  foydalanish  zarur.  Mashq  ishlari 
jarayonida  e’tibordan  chiqarmaslik  va  o‘yinchilarning  o‘sishlari  uchun 
o‘yinchi  psixogrammasi  har  bir  tashkil  etuvchisining  darajasi  va 
ahamiyatini tasavvur qila bilish ham muhimdir. 
Jamoalar  va  sport  musobaqalarida  psixolog  shtati  yo‘qligi  tufayli 
murabbiylar  o‘z  ichki  sezgisi  va  kuzatuvchanligiga  tayanadi  yoki 
psixologning ishini ham o‘zlari bajarishlari mumkin, olingan natijalardan 
keyinchalik  o‘z  ishlarining  samaradorligini  oshirishda  foydalanadilar. 
Buning  uchun  maxsus  adabiyotlar  mavjud  bo‘lib,  ularda  testlar  va 
ulardan  foydalanish  bo‘yicha  tavsiyalar  berilgan.  Voleybol  nuqtai 
nazaridan o‘yinchi psixogrammasining eng muhim jihatlarini batafsilroq 
ko‘rib chiqamiz.