O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

Janubiy Arabistonning qadimgi davlatlari 
 
Arabiston yarim oroli janubi va janubiy-
g`arbida (ozirgi Yaman Arab respublikasi va Yaman-
arab demokratik respublikalari hududlari) qadimda er. 
avv. X-IX asrlarda bir necha davlatlar vujudga 
kelgan. Eng shimolda bosh shaharlari Isil va Karnava 
bo’lgan Main davlati tashkil topgan. Maindan 
janubroqda markazi Marib shahri bo’lgan Saba, 
undan janubroqda poytaxti Timna bo’lgan Kataban, 
Katabandan janubroqda Ausan davlati, sharqroqda

---

307 
markazi Shabva bo’lgan Xadramaut davlatlari bor 
edi.
Qadimgi Yaman davlatlari er.avv. IX-VIII
asrlarda shakllana boshlaydi. Er. avv. VI-V asrlarda 
Main, Kataban, Saba va Xadramaut o’rtasida 
yetakchilik uchun kurash boshlanadi. Saba, Kataban
va Xadramaut dastlab Ausanga qarshi birlashib 
kurash boshladilar. Natijada Ausan Katabanga 
qo’shib olinadi. Main davlati Kataban va Sabaning
tazyiqiga zo`rg`a bardosh beradi. Er.avv. III-I
asrlarda Kataban Arabistondagi eng kuchli davlatlar
Saba, Xadramaut tomonidan bo’lib olinadi. Er. avv I 
ming yillikda eng qudratli Saba podsholigi edi. Sabani 
gullab-yashnagan davrida uning hududi Qizil 
dengizdan Xadramautgacha, Markaziy Arabistondan 
Hind okeanigacha cho`zilgan. Bu davlat Yaqin Sharq 
bilan yaqin aloqalarni o’rnatadi. 
Er.avv. II asr oxirida shu vaqtgacha Kataban 
tarkibida bo’lgan poytaxti Zafar bo’lgan yangi
Ximyarit davlati yetakchi o’ringa chiqadi. Eramizning
IV asr boshlarida Ximyarit davlati butun janubiy 
Arabistonga o’z hukmronligini o’rnatgan. 
Er.avv. 1 ming yillik o’rtalaridan eramizning I 
ming yillik o’rtalarigacha Arabiston juda serqatnov 
savdo aloqalarini Yunoniston, ptolomeylar Misri, va 
Rim imperiyasi bilan olib boradi. Ximyarit davlati 
davrida janubiy Arabiston va Efiopiya o’rtasida urush 
va tinchlik munosabatlari hukm surgan. 

---

308 
Janubiy Arabiston davlatlari iqtisodiyoti birinchi 
navbatda sun'iy sug`orishga asoslangan dehqonchilik 
va ko`chmanchi chorvachilik bilan belgilangan. 
Marib to`g`oni (uzunligi 600 metr, balandligi 15 
metr) er. avv VII asrda qurilgan va o’n uch asr
davomida mavjud bo’lgan. G`alla, poliz ekinlari, 
xurmo o`stirilib, yirik, mayda chorva mollari va tuya 
boqilgan. Hunarmandchilik sohalaridan toshga ishlov 
berish, qurilish ishlari, metallarni qayta ishlash, 
kulolchilik, to`quvchilik va teriga ishlov berish yuqori 
darajada rivojlangan. 
Er. avv. I ming yillikda janubiy Arabiston 
iqtisodiyotini tushkunlikka uchrashiga bir necha 
omillar sabab bo’lgan. Ulardan biri yunonlar, 
misrliklar va forslar bevosita Hindiston bilan aloqa
o’rnatdilar. Endilikda quruqlikdagi savdo yo’lidan 
ko’ra dengiz yo’li yetakchi o’rinni egalladi Ikkinchi 
omil mavjud sun'iy sug`orish tizimlarini yemirilishi, 
iqlimni o’zgarishi bilan hosildor yerlarni sahroga 
aylanishi bo’ldi. Ichki va tashqi urushlar janubiy 
Arabiston davlatlarini tushkunlikka olib keldi.