O’zbekstan respublikasi joqari h’am orta arnawli bilimlendiriw ministrligi

1-áwlad: 1949-1950-jíllarǵa tuwrí keledi. Ǵárezsiz mámleketler doslíq awqamí mámleketleriniń alímlarí tárepinen jaratílǵan MESM, BESM-1, BESM-2, MINSK-1, URAL-1, URAL-2 hám soǵan uqsas basqa elektron esaplaw mashinnalarí kiredi. Bul elektron mashinalar tiykarínan elektron lampalardan dúzilgen. Bul elektron esaplaw mashinalar kólemi ádewir dárejede úlken, oníń awírlíǵí hám elektr quwatlílíǵín júdá kóp dárejede saríp etetuǵín bolǵan. Onnan qala berdi, bul mashinalar sekundína ortasha 10000 ámel orínlaytuǵín bolǵan, yadína bolsa 2047 sózden artíq síymaytuǵín bolǵan.
2-áwlad: 1950-1965 – jíllarǵa tuwrí keledi. Tranzistorlar (yarím ótkizgishler hám magnitli elementler) arqalí jaratílǵan. Bul áwládqa tiyisli mashinalardíń ózine tán qásiyetlerinen biri, olar qallaníw tarawí boyínsha qánegelestirilgen. Ekinshi áwlád elektron esaplaw mashinalarínda aldínǵíǵa qaraǵanda maǵlíwmatlardí kóplew, tezlew hám isenimli qayta islew imkaniyatí jaratíldí. Olarǵa tiykarínan MINSK-2, Razdan-3, M-220, BESM-6, MIR, NAYIRI, MINSK-22, URAL-14 hám taǵí basqalarí missal bola aladí. Bul mashinalar sekundína 100000 ámeldi orínlay alatuǵín hám yadína 10000 sózge shekem síydíra alatuǵín bolǵan. Elektron esaplaw mashinalaríníń bunday túrleriniń payda bolíwí elektron esaplaw mashinalaríníń birinshi náwbette kóleminiń azayíwín, keyin bolsa ámeller orínlaw tezliginiń artíwín talap etetuǵín edi.
Integral sxemadan paydalaíw arqalí mashinalardíń texnikalíq hám isletiw
3-áwlad: 1965-1975 – jíllarǵa tuwrí keledi. Endi bul dáwirge kelip transistor hám túrli artíqsha bóleklerden waz keship integral sxemadan keń kólemde paydalaníw menen xarakterlenedi.
xarakteristikasín ádewir jaqsílaníwína, sonday-aq,
bunday mashinalardiń islewi bir qansha jaqsi hám isenimli boldi. Olardiń yad siyimliǵi 2048 kbaytqa shekem keńeydi.Bul áwlad mashinalarin bir neshe mámleketler birgelikte islep shiqqani ushin olardi bir sistema menen (ES-?????????) túrindegi mashinalar dep atadi. Olardiń atlari «ES» qisqartpasinan baslanadi: ES-1050, ES-1022 hám basqalar.
Bul mashinalar túrine qarap, sekundina 2 mlnǵa shekem túrli arifmetikaliq ámellerdi orinlawi múmkin boldi.
Pán hám texnikaniń rawajlaniwi adam menen EEM ortasinda baylanis qilaw múmkin bolǵan esaplaw mashinalarin jaratiw rárúrligin tuwdirdi. Bul inkaniyat jańadan payda bolǵan tórtinshi áwlad mashinalarinda ámelge asirildi.