O`zbekstan respublikasi joqari ha`m orta arnawli biLİm miNİSTİRLİGİ

3.2-sızılma. Materiallıq emes aktivler auditi algoritmi (usınıs) 

 

Bizin`  izertlewlerimizde  operatsiyalar  izbe-izligi  tek  ishki  audit  ko`z-

qarasınan  ko`rip  shıg`ılg`an.  Sebebi  izertlew  maqseti  etip  agrar  sektor 

ka`rxanalarında  materiallıq  emes  aktivlerdi  buxgalteriya  esabında  sa`wlelendiriw 

ha`m ol menen baylanıslı operatsiyalar alıng`an.  

2. Materiallıq emes aktivlerge  amortizatsiya esaplawdın` auditin 

jetilistiriw 

Materiallıq  emes  aktivlerge  amortizatsiya  esaplaw  boyınsha  aylanıslar 

auditinin`  maqseti  –  tekserilip  atırg`an  ka`rxananın`  finanslıq  esabatında 

sa`wlelendirilgen materiallıq emes aktivlerge amortizatsiya esaplawdın` durıslıg`ı, 

 

D

a`

sl

e

p

k

i 

 

au

d

it

 

 

A

g`ı

m

da

g`ı

  

au

d

it

 

 

Ju

w

ma

q

la

w

sh

ı  

au

d

it

 

MEA  esabına 

tiyisli 

hu`jjetler 

rekvizitlerinin` 

toltırılıwı ha`m 

toltırılg`an 

hu`jjetler 

sanının` 

tolıqlıg`ının` 

auditi 

Hu`jjetlerdi 

du`ziwdin` 

durıslıg`ının

` auditi 

Materiallıq 

emes aktivler 

ob`ektlerinin` 

alınıw rejesi, 

jan`alaw ha`m 

isshi 

jag`dayda 

saqlap turıw 

u`stinen 

baqlaw 

Da`slepki 

xabarlardın

` 

isenimliligi

nin` auditi 

MEAler 

ob`ektlerinin` 

alınıw rejesi, 

jan`alaw ha`m 

isshi 

jag`dayda 

saqlap turıw 

u`stinen 

baqlaw

 

Da`slepki 

xabarlardın

` 

isenimliligi

nin` auditi 

MEAler 

ob`ektlerinin` 

alınıw rejesi, 

jan`alaw ha`m 

isshi 

jag`dayda 

saqlap turıw 

u`stinen 

baqlaw

 

Da`slepki 

xabarlardın

` 

isenimliligi

nin` auditi 

MEA esabına 

tiyisli 

hu`jjetler 

rekvizitlerinin` 

toltırılıwı ha`m 

toltırılg`an 

hu`jjetler 

sanının` 

tolıqlıg`ının` 

auditi 

Hu`jjetlerdi 

du`ziwdin` 

durıslıg`ının` 

auditi 

Hu`jjetlerdin` 

o`z waqtında 

ra`smiylestirili

winin` auditi 

MEA esabına 

tiyisli 

hu`jjetler 

rekvizitlerinin` 

toltırılıwı ha`m 

toltırılg`an 

hu`jjetler 

sanının` 

tolıqlıg`ının` 

auditi 

Hu`jjetlerdi 

du`ziwdin` 

durıslıg`ının` 

auditi 

Hu`jjetlerdin` 

o`z waqtında 

ra`smiylestiri

liwinin` 

auditi 

---

 

63 

esaplang`an  amortizatsiya  haqqındag`ı  mag`lıwmatlardın`  isenimliligi  ha`m 

tolıqlıg`ı boyınsha da`lillengen pikir qa`liplestiriwden ibarat.  

Materiallıq  emes  aktivlerge  amortizatsiya  esaplaw  aylanısların  tekseriwde 

auditor to`mendegi ma`selelerge itibar qaratıwı za`ru`r:  

 

buxgalteriya  esabı  maqsetinde  amortizatsiya  esaplaw  ha`m  esapqa  alıw 

normativ hu`jjetler talaplarına muwapıqlıg`ına; 

 

amortizatsiya  esaplaw  ha`m  esapqa  alıwdın`  salıqqa  tartıw  maqsetinde 

normativ hu`jjetlerge muwapıqlıg`ına.  

Qaraqalpaqstan  Respubikası  ayırım  awıl  xojalıg`ı  ka`rxanalarının`  2011-

2013  jıllar  ushın  finanslıq  esabatı  1-sanlı  ―Buxgalteriya  balansı‖nda  materiallıq 

emes  aktivlerdin`  da`slepki  bahası  2010-2013  jıllar  dawamında  19,0  mın`  swm 

sa`wlelendirilgen.  Bul  jıllar  dawamında  materiallıq  emes  aktivlerdin`  da`slepki 

bahası qayta bahalanbag`an ha`m de olarg`a amortizatsiya da esaplanbag`an (3.5-

keste).  

Materiallıq  emes  aktivler  boyınsha  amortizatsiya  esaplaw  ha`m 

amortizatsiya  ajıratpalarının`  o`nim  (jumıs,  xızmet)lerdin`  o`zine  tu`ser  bahasına 

durıs  alıp  barılıwın  tekseriw  waqtında  auditor  materiallıq  emes  aktivlerdin`  islep 

shıg`arıw iskerliginde paydalanılıp atırg`anlıg`ı ha`m da`ramat keltirip atırg`anlıg`ı 

tuwrasında da`lilge iye bolıwı kerek.  

Materiallıq  emes  aktivler  boyınsha  amortizatsiya  ajıratpaları  bahalaw 

mug`darı  bolıp,  shamalanıp  atırg`an  paydalı  xızmet  etiw  da`wirine  tiykarlanıp 

esap-kitap  qılınadı.  Sonın`  ushın  auditor  ornatılg`an  paydalı  xızmet  etiw 

mu`ddetleri ha`m amortizatsiya ajıratpaları normalarının` sa`ykesligin №7 BEMS 

46-ba`ntine  muwapıq  tekserip  ko`riwi  kerek.  Bunday  tekseriwdi  a`melge  asırıw 

ushın №1–MEA formadag`ı kartochka ha`m materiallıq emes aktivler ob`ektlerin 

esapqa qabıllawda tiykar bolg`an da`slepki hu`jjetlerden paydalanıladı.  

№7  BEMS  39-ba`ntine  muwapıq  materiallıq  emes  aktivtin`  amortizatsiya 

qılınatug`ın  bahası  turaqlı  tu`rde  bo`listirilip  barılıwı  ushın  amortizatsiya 

mu`ddetleri to`mendegishe belgilengen: 

---

 

64 

 

materiallıq  emes  aktiv  ob`ektinin`  paydalı  xızmet  ko`rsetiw  mu`ddeti 

dawamında  (biraq  bul  mu`ddet  xojalıq  ju`ritiwshi  sub`ekttin`  iskerlik  qılıw 

mu`ddetinen artpawı kerek);   

 

paydalı  xızmet  ko`rsetiw  mu`ddetlerin  anıqlaw  imkanı  bolmag`an  materiallıq 

emes  aktivler  boyınsha  5  jıl  esabında  (biraq  bul  mu`ddet  xojalıq  ju`ritiwshi 

sub`ekttin` iskerlik ko`rsetiw mu`ddetinen artpawı kerek).