Озбекстан Республикасы Жокары хам орта арнаулы талим министрлиги Қаракалпак Мамлекетлик Университети

2. Turistik bazardıń dúzilisi
Bazar - bul hár túrlı túrdegi tovarlar hám xızmetler ushın talap hám usınıs qatnasın teń salmaqlılıqlaw imkaniyatın beretuǵın mexanizm. Bunda bir-birinen ǵárezsiz bolǵan kóplegen satıwshılar hám qarıydarlar isleydi.
Bul erda siz haqıyqıy hám potentsial básekichilarni, dáldalshılardı, qarıydarlardı, satılatuǵın tovarlardı, sonıń menen birge, bazardıń islew sharayatların anıqlawıńız múmkin.
Turizm bazarın xarakteristikalawda tómendegiler esapqa alınadı:
¨ xızmetler satıp alıw hám satıwdıń tiykarǵı teması ;
¨ qarıydar hám satıwshınan tısqarı, dáldalshılıq baylanıslarınıń úlken bólegi turistik bazar mexanizmine kiritilgen;
Turist turistik xızmetlerge bolǵan talap bir qatar qásiyetleri menen ajralıp turadı: materiallıq múmkinshilikleri, jası, maqsetleri hám motivları tárepinen sayaxat urıs qatnasıwshısılarınıń túrli-tumanlıǵı ; elastiklik, individuallıq hám joqarı dárejede parıqlanıw ; turistik usınıstan waqıt hám orındaǵı aralıq ;
¨ turistik usınıs bir qatar qásiyetleri menen xarakterlenedi: turizmdagi tovarlar hám xızmetler úsh márte xarakterge iye (tábiy resurslar, jaratılǵan resurslar, turistik xızmetler); turizm sanaatınıń joqarı kapital intensivligi; tómen elastiklik; quramalılıq.
Turizm bazarında júz bolıp atırǵan processlerdi (báseki, baxalar, satıw hám basqalar) anıqlaw túsiniw ushın almastırıw (bir-biriniń ornın basıwı) hám bir-birin toltırıw (toltırıw) munasábetlerin esapqa alıw kerek. Almastırıw nátiyjesi qanshellilik anıq bolsa, ol yamasa bul turistik xızmettiń ornın basadıganlar sanı sonshalıq kóp boladı. Bir-birin tolıqlawısh zat sonda, qarıydardıń birpara xızmetlerdi (mısalı, transporttı) satıp alıwı avtomatikalıq túrde basqaların (azıq-túlik xızmetlerin, ko'ngil ashıw hám t.b.) satıp alıw zárúrligiga alıp keledi.
Turizm bazarı bir jınslı emes. Onıń quramında bazarlar kólemi tárepinen kishilew. Sol munasábet menen turistik bazardı klassifikaciyalawdıń túrli usılları bar.
Arnawlı bir aymaqǵa (regionǵa, mámleketke) salıstırǵanda tómendegi bazarlar ajratıladı:
¨ ishki turizm bazarı, sonday-aq bul aymaq átirapında jasawshılardıń sayaxatları ;
¨ kirisiw turizmining bazarı, sonday-aq onıń rezidenti bolmaǵan adamlardıń bul aymaqǵa sayaxat etiwi;
¨ bir aymaq xalqı basqa aymaqǵa sayaxat qılıwdı óz ishine alǵan shıǵıwshı turizm bazarı.
Sapardıń maqsetine qaray, rekreatsion, isbilermenlik, ilimiy, mádeniy-aǵartıwshılıq, diniy, etnik turizm bazarları parıq etedi.
Sayaxattı shólkemlestiriw ózgeshelikine qaray, uyushgan hám awqamǵan turizm bazarları parıq etedi. Sayaxatshılıq qatnasıwshılarınıń sanına kóre gruppalı hám individual turizm bazarları ajralıp turadı.
Sayaxat usılına qaray piyada, temir jol, aviatsiya, teńiz hám dárya, sonıń menen birge, avtomobil turizmining bazarları bar.
Listlengen turistik bazarlardıń hár biri bir hil emes. Sonday etip, isbilermenlik turizmi bazarı delegatsiyalarning yamasa adamlardıń ózara kelisiwlerde, ushırasıwlarda, kórgezbelerde, yarmarkalarda hám taǵı basqalarda qatnasıw ushın sayaxatların óz ishine aladı. Isbilermenlik turizmining taǵı bir túri - bul qánigelesken gruppalar quramında sayaxat qılıw. Ózleriniń tábiyaatına kóre, olardı oqıw sayaxatları dep ataw múmkin, biraq hár qıylı ob'ektler hám kárxanalarǵa keliw ushın arnawlı programma, sonıń menen birge qatnasıwshılardıń bir hil quramı bunday sayaxatlardı isbilermenlik turizmining bólek túrine ajıratıw maqsetke muwapıqlıǵın aldınan belgilep beredi.
Marketing iskerliginiń ayriqsha qásiyetleri hám mazmunınan kelip shıǵıp, tómendegi bazarlar ajralıp turadı:
The kárxana óz maqsetlerin ámelge asıratuǵın yamasa ámelge asırmoqchi bolǵan maqset;
¨ tiykarǵı, bul jerde kompaniya xızmetleriniń tiykarǵı bólegi satıladı ;
¨ qosımsha, bul xızmetlerdiń belgili kólemin satılıwın támiyinleydi;
Satiwlardin' ósiwi, satıw kólemin asırıw ushın real múmkinshilikler hám basqalar.
Potentsial bazar mámleket xalqınıń 10 payızın quraydı (wálayat, qala hám basqalar). Bul turistik xızmetlerdi satıp alıwǵa háwesker klientlerdi óz ishine aladı. Usınıń menen birge, klienttiń qálew-qálewiniń ózi etarli emes - turistik xızmetlerdi satıp alıw ushın mablag 'sarflash kerek. Tólewdi qarıydarlar óz mútajliklerin qandira alatuǵın sayaxat xızmetlerinen paydalanıwları kerek. Eger joqarıdaǵı shártlerdiń barlıǵı atqarılsa, haqıyqıy bazar dep atalatuǵın zat haqqında sóylew ushın tiykar bar.
Ol qandayda sebepke kóre maman bazarda turistik xızmetlerge bolǵan qızıǵıwshılıǵın sezbeytuǵın klientler sanına kemeytiriliwi kerek, bul potentsial bazardıń 20 payızın yamasa haqıyqıyınıń 50 payızın quraydı.
Kompaniya usınılıp atırǵan hár qıylı ónimlerdi, sonday-aq básekishi firmalar tárepinen tańlaw hám xızmet kórsetiletuǵın bazardı qáliplestiriw múmkinshiligine iye bolǵan potentsial qarıydarlardıń 10 procentine aktiv túrde xızmet etedi.
Ózlestirilgen bazar bul kompaniya xızmetlerine ústinlik beretuǵın klientler tárepinen qáliplestiredi, olar potentsialdıń tek 50 payızın hám xızmet kórsetilayotgan bazardıń 50 payızın quraydı.
Bul klassifikaciya marketingni joybarlaw ushın paydalı bolıp tabıladı. Bul sizge belgili bir sayaxatshılıq bazarın úyreniw ózgeshelikin tereńlestiriwge hám odaǵı túrli turistik kárxanalar jumısınıń qásiyetlerin anıqlawǵa múmkinshilik beredi.
3. Turistik bazardı segmentatsiyalaw
Rossiyanıń sayaxatshılıq xızmetlerin bazarında kárxanalar menen sezilerli dárejede toyınǵanlıq ámeldegi hám olar ortasında báseki kusheytip atır. Kópshilik kárxanalar finanslıq, miynet hám basqa resurslarǵa iye, sol sebepli barlıq qarıydarlardıń mútajliklerin qandırıw ushın óz kúshlerin sarplay almaydılar. Nátiyjeli hám paydalı iskerlikti shólkemlestiriw ushın turistik kárxanalar bazar segmentatsiyasidan paydalanadılar.
Bazar segmentatsiyasi - bul bazardı qarıydarlardıń ulıwma talapları menen ajralıp turatuǵın bólimlerge (segmentlerge) bolıw. Bul segmentlerdiń hár qanday biri maqsetli bazar retinde tańlanıwı múmkin. Turizm bazarınıń segmentatsiyasi hár bir segment wákilleriniń turpayı, qızıǵıwshılıqları, ıqtıqatları, qıyalları, qádiriyatları hám mútajlikleri haqqındaǵı sorawlarǵa juwap beriwi múmkin.
V. Saprunova tárepinen usınıs etilgen turistik bazardı segmentatsiyalash usılı sayaxatshılıq iskerliginiń wazıypalarına tolıq juwap beredi. Bul usıl turistik ónimge talap hám usınıstıń strukturalıq bólimlerine tiykarlanadı. Talap segmentatsiyasini geografiyalıq, social hám psixologiyalıq kriteryalarǵa muwapıq ámelge asırıw usınıs etiledi. Turistik ónimge talaptı segmentlestiriw kriteryalarınıń tiykarǵı gruppaları Kestede keltirilgen. 5. 1.
Eń keń tarqalǵan kriterya - geografiya. Bul kriterya tiykarında segmentler - kurortda dem alıw ushın uzaq aralıqlardı basıp ótken sayaxatshılar; regionlıq qonaqlar (bul turistik oray jaylasqan regionda jasawshı hám ol erga tórt saat ishinde etip barıwı múmkin bolǵan sayaxatshılar) hám jergilikli xalıq bolǵan sayaxatshılar. Sayaxatshılıq baǵdarınıń jaqınlıǵı zárúrli faktor esaplanadı: qaǵıyda jol menende, turistik oray óziniń maqsetli bazarına qanshellilik jaqın bolsa, ol kóplegen qonaqlardı tartıwı múmkin. Turistik orayDı rawajlandırıw ushın turistik shólkemler ádetde jaqın átirapda jaylasqan iri xalıq punktleri xalqına reklama xabarlarına shaqırıq qılıwadı.
Social kriteryalarǵa jası, jinsi, turistning kásibi - shańaraq baslıǵı, turistlar jasaytuǵın xalıq punktiniń úlkenligi, turistga joldas bolǵan shańaraq aǵzalarınıń sanı, shańaraq túri, milleti, diniy ıqtıqatı, dáramatları kiredi. Ulıwma shańaraq jáne onıń aǵzalarınan birinde, shańaraqta jeke transport qurallarınıń bar ekenligi yamasa joq ekenligi. Hayallar, professional, qánigelesken turizm (bank xızmetkerleri, awıl xojalıǵı xızmetkerleri, túrli tarawlar ushın), sonıń menen birge jaslar turizmi hám "óspirimler" turizmi barǵan sayın úlken áhmiyetke iye bolmaqta.
Psixologiyalıq -minez-qulıqlı (psixologiyalıq) segmentatsiyada qarıydarlar turmıs tárizi qásiyetleri hám olardıń bos waqıtları, ózlik qásiyetleri hám júriw-turıw qásiyetlerine, sonıń menen birge, turistik ónimlerdi tutınıw qılıw boyınsha stereotiplerge salıstırǵanda maqsetli munasábetine qaray gruppalarǵa bólinedi. Bul turistik minez-qulqlar kriteryaları, sayaxatshınıń psixologiyalıq portreti, máwsimiyligi, sayaxattı shólkemlestiriw hám forması, paydalanılǵan transport quralları, turar jay ımaratları, sayaxat dawam etiw waqti, turistik mánzildiń aralıǵı, sonıń menen birge sayaxattı finanslıq támiynlew dárekleri, ekskursiya ótkeriw tuwrısında qarar qabıllawda máslahátshiler hám dáldalshılar.
Turizm bazarınıń kóplegen segmentleri kishilew kishi segmentlerge bólinedi. Mısalı, rekreatsion turizmde bul dem alıw turizmi hám emlew maqsetinde turizm. Motivatsiyanıń individual segmentleri ortasında anıq bir sızıq sızıw kóbinese qıyın: isbilermenlik turizmi kognitiv, sport - ko'ngil ashıw menen birlestirilishi múmkin.
Mısalı, turistik bazardı turmıs tárizi kriteryaları boyınsha segmentatsiya qılıw tómendegi qarıydarlar gruppaların anıqlawǵa múmkinshilik beredi:
Himself ózine botgan zavqdi izlewhi;
¨ aktiv hám maqsetke muwapıq adam ;
The biznes jámiyetshiliginiń wákili;
¨ " kók jaǵalar";
¨ dástúriy úyde islew.
Ózine botgan zawıqlardı izlewshi. Birdey degi, qızıq bolmaǵan ıs menen shuǵıllanatuǵın jas kisi qıyalıy hám qıyalıy sırtqı mákan iskerliginen qanaatlanıwshılıq izleydi. Balıq ovi hám ovga barıwdı, sport menen shuǵıllanıwdı yoqtiradi, ol qımbat sport mashinalarına qızıǵadı. Ol múnásip dáramatqa iye, biraq satıp alıw boyınsha barlıq qararlardı ol óz-ózinen qabıl etedi. Uzaq múddetli turmıstı joybarlastirmaydi. Sport, hádiyse hám basqa sol sıyaqlı teledasturlerdin turaqlı tamashagóyleri.
Aktiv hám maqsetke muwapıq adam. Óziniń barlıq qábileti hám kúshin lawazımǵa kóteriw ushın sarplaydı, jumisına úlken qızıǵıwshılıq ańlatadı. Turmıstıń kóp tárepleri boyınsha zamanagóy qarawlarǵa iye bolǵan liberal, ózine ısengen. Turaqlı túrde jańa sezim-sezimlerdi izlew, aktiv háreketler (mısalı, shańǵı, yaxtada júzip júriw, sırt elge sayaxat qılıw). Barlıq waqıyalar hám zamanagóy mádeniyat sońǵı tendentsiyaları tuwrısında mudami xabarlı bolıw ushın jurnallardı oqıydı. Sport TV programmaları, ko'ngilashar shoular hám jańalıqlar byulletenlarini tamasha etiń.
Isbilermen shaxs. Onıń ixtiyorida aktiv maqsetli adamnan ayrıqsha bolıp esaplanıw, ekinshi úy hám qımbat bahalı dem alıw ushın kóbirek biypul pul bar. Biraq ol qısqa aralıqlarǵa sayaxat qılıwdı ábzal kóredi hám kem háreketleniwshi, sebebi ol ornıqlı jasaw jayı hám turaqlı shańaraǵı bar. Isbilermen jurnallar, gazetalar, jańalıqlar byulletenlari, sayaxatlar hám tábiyaat tuwrısında arnawlı televiziyalıq programmalardıń oqıwshısı.
Moviy jaǵalar. Olar kishi qalashalarda yamasa iri qalalardıń shetlerinde jasaydılar, social qádiriyatlarǵa (watanparvarlik sezimi, etika hám miynetsevarlikka mútajlik) kúshli isenimge iye. Shatırlarda shańaraq menen dem alıw ájayıp dem alıw esaplanadı. Olar ań qılıwdı hám balıq tutıwdı jaqsı kórediler. Futbol barlıq televiziyalıq sport túrlerinen ábzallaw.
Dástúriy divanda kartoshka. Onıń tiykarǵı mashqalası dúbeleydey ózgerip baratırǵan dúnya menen hamqadam bolmaw bolıp tabıladı. Áyyemgi úrp-ádetler ıqlasmandi, ol basqa adamlardan da sonı kutadi. Ol sarplaǵan hár bir rubldan maksimal dárejede paydalanıwǵa háreket etedi. Xater menen baylanıslı bolǵan barlıq zatlardan qochadi hám hesh qashan kreditga satıp almaydı. Televiziyalıq komediyalar tamashagóylari. Onıń ushın dúnyadaǵı sońǵı waqıyalar tuwrısında tiykarǵı maǵlıwmat deregi - bul televiziyalıq jańalıqlar.
Dizimde keltirilgen segmentler qarıydarlarǵa júzeki xarakteristika beredi. Ulıwma ayrıqshalıqlarǵa kóre turistik bazardı bólistiriwde turmıs tárizi kriteryaları boyınsha alınǵan segmentler ulıwma basqasha mútajlik hám qádiriyatlarǵa iye qarıydarlar gruppaların ańlatadı. Hár bir segment arnawlı turizm ónimi islep shıǵarılıp atırǵan tiykarǵı bazardı sáwlelendiredi. Social -demografik maǵlıwmatlar hár bir segmenttiń fizikalıq hám finanslıq múmkinshilikleri hám sheklewlerin ashıp beredi. Turmıs tárizin xarakteristikalaw hár bir segmenttiń mútajlikleri hám talapları tuwrısında oyda sawlelendiriw beredi. Ǵalaba xabar qurallarınıń hár bir segmentinen paydalanıw tuwrısındaǵı maǵlıwmatlar, bul segmentti xabarlı qılıw ushın reklama kampaniyasın ótkeriw neni ańlatadı.
Segmentatsiyani ámelge asırıw arqalı sayaxatshılıq kompaniyaları birpara kriteryalarǵa kóre birlestirilgen klientler gruppaların anıqlaydilar. Bazar segmentleriniń hár biri belgili bir turistik usınısqa sáykes keliwi kerek. Bul jantasıw tekǵana ámeldegi talaptı qandırıwǵa, bálki onı tuwrılawǵa da múmkinshilik beredi.

4. Turizm bazarına tásir etiwshi tiykarǵı faktorlar

Turistik talapǵa hám nátiyjede turistik bazarǵa bir qatar faktorlar tásir etedi. Turizmga, sonıń menen birge basqa tavar hám xızmetlerge bolǵan talap qarıydarlardıń satıp alıw qábiletine, yaǵnıy xalıq ortasında aqshalardıń bar ekenligine hám olardı sayaxatqa jumsawǵa umtılıwlarına qaray belgilenedi.
Turizm ekonomikanıń bir tarawı retinde tabıslı bolıwı múmkin, eger eki shárt ámeldegi bolsa: puqaralardıń bos waqıtı hám etarli materiallıq resurslar. Sonday etip, turizmga ǵalabalıq talaptıń payda bolıwı jáne onı joqarı dárejede ustap turıw ushın zárúr shártler bos waqıttıń kóbeyiwi hám jámiyet párawanlıǵınıń asıwı esaplanadı. Bos waqıttı kóbeytiw tendentsiyası turizmga talaptıń payda bolıwı hám artıwınıń ob'ektiv faktorı esaplanadı.
Ózbekstanda turizm kópshilik xalıqtıń tiykarǵı fiziologikalıq mútajlikleri qandirilmaguncha ǵalabalıq xarakterge iye bolmaydı. Ishki sayaxatshılıq bazarın úyreniw ushın Rossiyada sońǵı payıtlarda júz bergen qarıydarlardıń social -demografik hám psixologiyalıq -minez-qulıq qásiyetlerinde turizm ushın zárúrli faktorlardı qısqasha kórip shıǵamız.
Bul erda tiykarǵı faktorlar tómendegiler bolıp tabıladı: xalıqtıń dúzilisi, jası, xalıqtıń dáramat dárejesi, maǵlıwmatı, shınıǵıwı, belgili bir irqga tiyisliligi, jinsi, waqıtı, turmıs tárizi hám basqalar.
Xalıqtıń quramı. Adamlar sayaxatshılıq bazarınıń zárúrli bólegi bolıp tabıladı. Sońǵı bir neshe on jıllıqlar ishinde Rossiyanıń xalqı sezilerli dárejede ózgerdi.
Jası. Xalıqtıń jas quramındaǵı ózgerisler ol yamasa bul tárzde biznestiń barlıq tarawlarına tásir etedi. Turizm rawajlanıwın boljaw ushın mámleket xalqınıń jas segmentleri tendentsiyaların baqlaw hám olardıń turizm bazarına tásirin tuwrı anıqlaw zárúrli áhmiyetke iye.
Batıs izertlewshilerdińi turistik bazarǵa tásir kórsetetuǵın tómendegi jas segmentlerin anıqlaydilar.
Balalar. Jańa tuwǵan bópeler sanınıń kóbeyiwi turizm ushın istalmagan jaǵday, sebebi gódekleri hám kishi balaları bolǵan shańaraqlar sayaxat qılıwdı emes, úyde otırıwdı ábzal kóriwedi. Bunnan tısqarı, bunday shańaraqlarda turizmga sarıplanıwı múmkin bolǵan paydanıń bir bólegi kishi balalarǵa sarplanadı. Biraq, balalar sanınıń kóbeyiwi uzaq múddetli keleshekte turizmni rawajlandırıwdıń jaqsı faktorı esaplanadı, sebebi bul balalar turistik xızmetlerdiń potentsial qarıydarları bolıwadı.
Óspirimler bazardıń zárúrli segmenti esaplanadı, sebebi olar individual túrde satıp alıw qábiletine iye hám dem alıw jayların belgilewde shańaraq aǵzalarına úlken tásir kórsetedi (ásirese, kóp tabıslı shańaraqlarda). Óspirimler ǵárezsiz sayaxatshı da bolıwı múmkin. Jaslardıń sayaxat etiwine járdem beretuǵın faktor - bul ózleriniń transport qurallarınıń bar ekenligi.
Turizm bazarındaǵı jaslar segmenti eki jas qatlamınan ibarat: 18 jastan 24 jasqa shekem hám 25 jastan 34 jasqa shekem. Kóp sanlı hám joqarı qural qábileti sebepli bul taypalar turistik bazar jaǵdayına sezilerli tásir kórsetedi. Bul jas daǵı jaslar úlken gruppanı ańlatpalaganligi sebepli, bul segment degi quramalı tendentsiyalardı anıqlaw qıyın: salıstırǵanda kesh neke, shańaraqtaǵı birinshi bala, kishi úy xojalıǵı, úlkenler shańaraǵınıń hár eki aǵzası ushın mártebe áhmiyeti. Jaslar ushın sayaxatshılıq bazarında eń kóp ushraytuǵın eki kishi gruppa ámeldegi: jas turmıs qurmaganlar hám balasız jas shańaraqlar.
35 jastan 44 jasqa deyingi adamlar xalıqtıń satıp alıw jeńilliklerine sezilerli tásir kórsetiwi múmkin. Bul segmenttiń turmıs tárizi pútkil mámleket turmıs tárizine aylanıp barıp atır, qále sayaxat, qálegen dem alıw jayları, awqatlanıw hám taǵı basqa. Naǵız ózi gruppa adamlar hawa jolı menen sayaxat etiwge hám kurortlarda dem alısqa beyim.. Olar sayaxat hám turar jay ushın júdá kóp pul jumsasadı. Bul segment degi adamlardıń kópshiligi jaqsı maǵlıwmatqa iye. Ózlerin rawajlandırıw olar ushın ústin turatuǵın wazıypa bolıp tabıladı. Olar jańa maǵlıwmatlardı alıwdı ózleriniń dúńyaǵa kózqarasların keńeytiwdiń zárúr quralı dep biliwedi, lekin sánat emes. Bul gruppa mútajliklerin qandırıw sayaxatshılıq biznesin jáne de tabıslı rawajlandırıw ushın zárúrli faktor esaplanadı.
45 jastan 54 jasqa deyingi adamlar jasaw jaylarınan uzaqta jaylasqan kurortlarda dem alısqa hám samolyotda sayaxat etiwge beyim. Bul gruppanıń etakchi poziciyasin ekonomikalıq aktiv adamlar iyeleydi. Bul jas daǵı sayaxatshılar qolaylıq hám qolaylıq, mazmunli ekskursiya programmaları, sonday-aq ózleriniń professional qızıǵıwshılıqlarına uyqas túrde ob'ektler menen tanısıw talapların asırdılar.
Ǵarrılar (60 -65 jas) hám 65 jastan asqanlar sanınıń ósiwine itibar qaratıw zárúr bolǵan zárúrli tendentsiya. Bul bazar turaqlı túrde ósip baradı hám turistik bazardıń basqa jas segmentlerinen kem emes. Bul jas daǵı adamlar ushın turizmning ayriqsha ózgesheligi - bul xızmet kórsetiwshi xızmetkerlerdiń jeke itibarına bolǵan talap, medicinalıq járdem alıw múmkinshiligi hám basqalar. Usınıń menen birge, bul taypaǵa demalıs múddeti shegaralanbaǵanlıǵı sebepli ózine tartatuǵındor. "maqpal mawsimi" ni ábzal kórgen halda, sayaxatshılıq máwsiminiń pátine (iyul, avgust ) jol qoymaw.
Bul jas gruppalarınıń turizm hám sayaxatqa munasábeti kózqarasınan ush tiykarǵı kishi gruppa ajratıladı: 55 jastan 64 jasqa deyingi adamlar toparı ; 65 jastan 74 jasqa shekem hám 75 jastan úlken. 55 jastan 64 jasqa deyingi jas toparı bos pulning bar ekenligi hám balalardı oqıtıw, tárbiyalaw hám saqlawǵa pul jumsawdan salıstırmalı erkinshegi menen ajralıp turadı. 65 jastan 74 jasqa deyingi adamlar aktiv pensiyaxo'rlar esaplanadı hám zárúrli sayaxatshılıq bazarın quraydı. 75 hám odan úlken jas daǵı adamlar kem aktiv hám kóbinese sayaxatqa beyim emesler.
Dáramat. Xalıqtıń satıp alıw qábileti turizmni rawajlandırıwda zárúrli faktor esaplanadı. Dáramat asıwı menen sayaxatshılıq sayaxatları sanı hám turistik ǵárejetler ko'paymoqda. Bir yamasa basqa shańaraqtıń tabısı qansha kóp bolsa, sayaxat qılıw ushın kóbirek múmkinshilikler bar. Bay adamlar dáramatlarınıń úlken bólegin jumsawdı ábzal kóriwedi. Sayaxat waqtın tejew quralı retinde olardı kóbirek hawa sayaxatı tartadı.
Qalǵan bay klientler ushın sarplanatuǵın ǵárejetlerdiń kópshiligi turar jay ǵárejetleri, "hámme zattı qamtıp alıwshı" tayın turistik ónimdi satıp alıw, ko'ngil ashıw, awqatlanıw hám basqalar. Ekskursiya, sebebi transport xızmetinen tejew talay qıyın, sebebi ol, mısalı, turar jay, awqat hám t.b.
Tálim. Xalıqtıń turistik iskerligi potentsial qarıydarlardıń bilim dárejesine tikkeley proporcional bolıp tabıladı. Tálim adamlardıń qızıǵıwshılıqların keńeytiredi hám usınıń menen turizmni xoshametlentiredi.
Orta maǵlıwmatlı adamlar zaWqli sayaxatlardı ábzal kóriwedi. Joqarı maǵlıwmatlı adamlar sayaxat etiwge kóbirek beyim. Xalıqtıń bul qatlamı joqarı dáramatqa iye, olar sayaxat qılıwda tiykarǵı transport quralı retinde hawa transportınan paydalanıwdı ábzal kóriwedi.
Kásip. Satıp alınǵan zat etiletuǵın turistik tovarlar hám xızmetler túrlerine belgili tásir turistlerdin kásipine iye. Ofis jumısshıları jumısshılarǵa qaraǵanda kóbirek sayaxat qılıwadı. Biraq, jılına sayaxatlardıń kópshiligi menejerler, bank xizmetkerleri hám basqarıw xızmetkerler tárepinen ámelge asıriladı. Turistik kompaniyalar kásipleri boyınsha gruppalardı ajıratıp kórsetiwge beyimdirlar hám olardıń geyparaları hátte belgili bir professional gruppa ushın zárúr bolǵan tovarlar hám xızmetlerdi óndiriske qánigelesken.
Biraq, qarıydarlardı mudamı dáramatları, jası, maǵlıwmatları hám kásipleri menen anıq ajıratıp bolmaydı. Mısalı, birpara jumısshılardıń dáramatları etarlicha joqarı bolıwı múmkin, biraq olardıń satıp alıw ádetleri basqarıw jumısshılardıń satıp alıw ádetlerinen talay parıq etedi: ádetde joqarı is haqılı jumısshılar turizmge kem pul jumsasadı. Bul gruppa adamlar aktiv sayaxat etpesalar da, bul potentsial bazar retinde turizm menejerleriniń itibarına ılayıq bolıp tabıladı.
Jarıs. Rossiya xalqı júdá túrme-túr. Irqiy hám milliy azshılıqlar da turistik xızmetlerdiń potentsial qarıydarları dep esaplanıwı múmkin. Xalıqtıń bul bólegi ayriqsha milliy ayrıqshalıqlarǵa, mádeniyat hám úrp-ádetlerge iye. Bul gruppa adamları hár qıylı artıqmashılıqlarǵa hám ápiwayı xalıqtan satıp alıw ádetlerine iye. Bunday potentsial qarıydarlar arnawlı jantasıwdı, qánigelesken marketing programmaların jaratıwdı talap etedi.
Pop. Rossiya xalqı quramında kópshilik hayallar (53%) bolıp, olardıń ortasha ómir kóriw dárejesi er adamlardikine salıstırǵanda az-azdan ósip barıp atır. Bunnan tısqarı, hayallardıń social, siyasiy hám ekonomikalıq roli barǵan sayın ósip barıp atır. Bul faktorlar hayallardı turizm bazarınıń eń zárúrli segmentine aylantıradı.
Ózbekstanda úy jumısshılarına qaraǵanda uydan sırtda isleytuǵın hayallar kóp. Islep atirǵan hayallar joqarı dáramatqa iye hám nátiyjede shańaraqta sayaxat qılıw ushın zárúr bolǵan qosımsha aqshalarǵa óz úleslerin qosadılar.
Kóp hayallar ushın úydi saqlaw tiykarǵı kásip emes. Bunday hayallar joqarı dárejedegi juwapkershilikti óz ishine alǵan dástúriy er adam pozitsiyalarini iyeleydi hám usınıń menen birge jańa tálim dárejesine hám ekonomikalıq jáne social ǵárezsizliktiń sezilerli dárejesine alıp keledi. Islep atirǵan hayallar arasında hayal karyeristlar sayaxatshılıq kompaniyaları ushın eń perspektivalı esaplanadı.
Sonday etip, jınıslardıń social rolı sezilerli ózgerislerge ushraydı hám qarıydarlar turpayınıń ózgeriwine úles qosadı.
Bos waqıttıń bar ekenligi. Adamlar tekǵana sayaxat ushın pulni, bálki óz waqıtların da sarplaydilar. Hesh qanday dáramat, hátte eń joqarı dáreje de, shaxsqa sayaxat qılıw ushın waqıt tapolmasa, járdem bere almaydı. Zamanagóy jámiyette waqtıniń jetispesligi (sonıń menen birge, paydanıń etiwmasligi) turizmnin tiykarǵı sheklewi bolıp tabıladı. Waqıt, sonıń menen birge, transport quralın tańlawǵa, sayaxatshılıq orayına hám bos waqıtqa tásir etedi.
Sońǵı payıtlarda xalıqtıń bos waqıtları muǵdarı sezilerli dárejede asdı. Ortasha jumıs hápteleriniń qısqarıwı, uzaǵıraq demalıslar, dem alıw kúnleri, mektep demalısları, yarım kúnlik múmkinshilikler, ózbetinshe jumıs jayları, pensiyaǵa shıǵıw hám tálim dárejesiniń ózgeriwi sıyaqlı faktorlar zárúrli rol o'ynadi. Dem alıw kúnlerin kóbeytiw hám demalıs kúnlerin qaldırıw boyınsha Rossiya dúnyada birinshi orınlardan birin iyeleydi.
Urbanizatsiya. Urbanizatsiya nátiyjesinde kishi xalıq punktlerinde jasawshı hám awıl xojalıǵı menen shuǵıllanatuǵınlar sanı kamaymoqda. Ilgeri "sayaxat etpeydigan" xalıqtıń bir bólegi bolǵan bul social gruppa turizm bazarına jańa segment retinde kirip keledi.