Өзбекстан республикасы жоқары ҳӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги бердақ атындағЫ Қарақалпақ МӘмлекетлик университети

мавзу: Фаннинг мақсади, вазифалари ва долзарблиги. Экология ва цивилизация тушунчалари Экология тушунчаси. Экологияга оид билимларнинг шаклланиши. Инсон қадимдан ўзини ҳайвонот ва ўсимлик дунёси билан боғлиқлигини тушуниб етган. Бу тушунча илк диний эътиқод ва урф-одатлар билан боғлиқ ҳодисаларда табиатнинг инсон томонидан ўзлаштирила бошланганлигида шаклланади. Маданият тараққиётининг экологик омиллари. Цивилизация тушунчаси.

2-мавзу: Инсон экологияси. Инсоннинг табиатда ўрни ҳақидаги билимларнинг шаклланиши ва ривожланиши Инсон ва экология ривожланишининг табиий шарт-шароитлари. Ер шари табиий бойликларининг чекланганлигини тушуниб етиш. Экологик муаммолар. Экологик фалсафа ва мантиқнинг шаклланиши. Экологияга оид ва инсоннинг табиатда ўрни ҳақидаги билимларнинг ривожланиши. 3-мавзу: Иқлим ўзгаришининг астрономик ва геофизик омиллари 3 Атмосферада қуёш нурлари фаоллигининг роли. Музлик даврида қуёш нурлари фаоллиги ва иқлимдаги ўзгаришларни кузатиш. Ер шари орбитасини процессиясини ўлчаш. Ер шари литосфера, гидросфера ва атмосфера эволюциясида массанинг роли. Планета ядроси геотермал иссиқлиги роли. Ер ва Ойнинг айланиш тезлиги, гравитацион ва магнит майдонлари. Тектоника ва вулканизм.

4-мавзу: Эндоген (ички) геологик жараёнларининг экологик шароитига таъсири. Табиатнинг ривожланиш ритми Ер қобиғи плитаси ва контенентлар дрейфи. Тектоник жараёнлар, тоғларнинг емирилиши ва орогенез. Тирик материянинг тезлашиш жараёнлари. Марказий Осиёда нам ҳарорати ва музлик.
5-мавзу: Ернинг геологик ўтмишидаги иқлими. Плейстоцен даври иқлими. Инсон ва атроф муҳит муносабатлари Ерда ҳаётнинг вужудга келиши. Палеозой, Мезозой, Кайнозой. Геологик музлик даврлари. Музлик излари. Европанинг музлаш давридаги Алп тоғлари шкаласи. Қуйи ва ўрта кенгликлар иқлими. Ер, ландшафт ва музлаш даври ҳарорати. Марказий Осиё рельефининг шаклланиши. Марказий Осиё гидрографияси. Плейстоцен даврида Орол-Каспий ҳудуди иқлими. Палеолит.
6-мавзу: Голоцен даври иқлими ва табиий шароити. Ишлаб чиқарувчи хўжаликлар ва цивилизацияларнинг вужудга келиши Илк голоцен даври иқлими. Голоцен даври иқлим ўзгаришлари даврлаштириши. Европа, Сибир ва Марказий Осиёда голоцен иқлими. Ишлаб чиқарувчи хўжаликлар ва цивилизацияларнинг вужудга келиши. Ўрта Осиёнинг неолит, бронза ва илк темир даври археологик даврида инсоният маданиятининг ривожланиши.