«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

 
12.3. KONNING ISHLATISH SISTEMASINING TAKOMILLASHUVI 
YOKI O’ZGARISHI BILAN BOG’LIQ BO’LGAN
TARTIBGA SOLISH METODLARI 
 
2
Gaz bosimli rejim neft
 
uyumining ishlash rejimi hisoblanadi. Bunda gaz qalpog’ida yig’ilgan gaz 
bosimi ta’sirida neft
 
quduqqa siqib chiqariladi. Struktura qanotlarida joylashgan neft
 
uyumidagi 
bosimning oshishidan gaz qalpog’i kengayadi va pastda joylashgan neft
 
uyumiga bosim bilan ta’sir 
ko’rsatadi. Qatlamning bosimi pasayganda neftdan ajraladigan gaz pufakchalari gravitatsion kuch ta’sirida 
yuqoriga harakatlanib, gaz qalpog’iga borib qo’shiladi, natijada uning massasi ortib, qatlam bosimining 
pasayish sur’atini kamaytiradi. Gaz bosimli rejimda chegara suvlari ham harakatga keladi, uning tezligi 
doimo chegara gazlari tezligidan kam bo’ladi. Gaz bosimli rejimda neft
 
uyumi va gaz qalpog’ining 
dinamik qatlam bosimi uzluksiz ravishda pasayib boradi va bu o’z navbatida quduq sarfining pasayib 
ketishiga sabab bo’ladi. 
3
Suv bosimli rejim deganda neft
 
konlarini ishlatish paytida chegara suvining bosimi ta’sirida neftni 
qatlamdan siqib chiqarish rejimi tushuniladi. Suv bosimli rejim ikki xil bo’ladi: 1)tarang suv bosimli; 2) 
qat’iy suv bosimli. Neft
 
koni qatlamning yer yuzasiga chiqqan joydan qancha uzoqda joylashsa, qatlam 
bosimi shuncha yuqori bo’ladi va uning uzoq vaqt mavjud bo’lishiga sharoit yaratiladi. Qatlam bosimining 
pasayishi quduq sarfining kamayishiga olib keladi. 
12.3 - rasm. Massiv uyumni 
ishlatish 
jarayonida 
perforat-
siyalash intervallarini ketma ket 
ko’shirish
. Kollektorlar: 1 – neftga 
to’yingan; 2 – suvga to’yingan; 3 – 
perforatsiyalash intervallari; I, II, 
III – perforatsiyalashning ketma 
ketlik bosqishlari

---

290 
Konni ishlatishni loyihalashtirishda uni geologik tuzilishining xususiyatlari 
etarlicha o’rganilmagan bo’lsa, uyumdan bir qancha vaqt foydalanilgandan so’ng 
uning texnologik ko’rsatkichlari loyihadagidan ancha farq qilishi mumkin. Qabul 
qilingan texnologik qarorlar ob’ektning ayrim uchastkalarining va qismlarining 
tuzilishiga to’liq javob bermasligi oqibatida shunday tafovutlar kelib chiqadi. 
Masalan, mahsuldor qatlamlarning tuzilishi va tarkibining har xilligi sababli 
ob’ektning katta uchastkalari yoki ayrim qatlamlari ishlatishga butunlay jalb 
qilinmay qoladi. Ularga linzasimon va boshi berk zonalar, kam mahsuldor qatlamlar, 
haydash quduqlaridan ancha uzoqda joylashgan uchastkalar, quduqlar oralig’idagi 
uchastkalarda mavjud tortiluvchi qatorlar va b. (12.4-rasm) misol bo’laoladi. 
Bunday holda uyumni ishlatishni tartibga solishni takomillashtirish bo’yicha 
tadbirlar ishlab chiqiladi, ayrim hollarda esa, avval qabul qilingan ishlatish 
sistemasini tubdan qayta o’zgartirish zarur bo’ladi. Ishlatish sistemasini 
takomillashtirish choralari maxsus ilmiy-tadqiqot tashkilotlari tomonidan ishlab 
chiqiladi va loyiha hujjatini tayyorlashda mualliflik nazorati orqali asoslab beriladi; 
agarda sistemani tamomila o’zgartirish zarur bo’lsa, qo’shimcha loyiha hujjati 
tuziladi. 
Uyumni ishlatish sistemasini takomillashtirish tadbirlariga quyidagilar mansub: 
-
loyihada qayd etilgan quduqlar zaxirasi hisobiga ayrim uchastkalarda 
quduqlar to’rini zichlashtirish; 
-
qatlamga haydalayotgan suv frontini chiqarish quduqlariga yaqinlashtirish 
maqsadida yangi haydash quduqlarini burg’ilash yoki ayrim suvlangan quduqlardan 
suv haydash qudug’i sifatida foydalanish; 
-
o’choqsimon
x)
suv bostirishni tashkil etish; 
-
filtratsiya oqimlari yo’nalishini o’zgartirish va davriy suv bostirish. 
Uyumni ishlatishni tartibga solishning aniq sharoitlari uchun eng samarali 
tadbirlarni tanlashda ob’ektning geologik tuzilishini o’ziga xos xususiyatlariga va 
uning ishlatishni joriy holatiga e’tibor beriladi. 
Yuqori 
o’tkazuvchanlikka 
ega 
bo’lgan 
kollektorlarning 
linzasimon 
uchastkalarini 
ishga 
tushirish 
uchun 
suv 
bostiriladigan joylar yaratiladi. Bunda ayrim 
chiqarish quduqlaridan haydash quduqlari sifatida 
foydalaniladi yoki zaxiradagi maxsus quduqlar 
burg’ilanadi.