«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

10.4. TURLI GEOLOGIK SHAROITLARDA KONNI SUV
BOSTIRIB ISHLATISH SISTEMALARI 
 
Suv bostirish metodlari
. Neft va gaz-neft ishlatish ob’ektlarini suv bostirish 
metodlari bilan ishlatish uning turli ko’rinishlarini ishlab chiqish imkonini yaratadi 
(10.4-rasm), ularning har birini ma’lum bir geologik sharoitlarda qo’llash maqsadga 
muvofiqdir. 
Suv bostirish metodini qo’llash chegara tashqarisiga suv bostirishdan 
boshlanadi, bunda neftlilikning tashqi chegarasidan ancha uzoqdagi qatlamning suvli 
qismida joylashgan quduqqa suv haydaladi. Lekin chegara tashqarisiga suv haydash 
hamma hollarda ham naf keltirmasligi mumkin, ayniqsa neftlilik maydoni katta 
bo’lgan maydonlarda va bir xil tarkibli tuzilishga ega bo’lgan uyumlarda etarli 
darajadagi ta’sir kuchiga ega bo’lmaydi. 
Bu metodning keyingi bosqichi ko’pgina uyumlarda chegara bo’ylab suv 
bostirish yo’li bilan rivojlanib boradi, bunda uyumning chekka qismidagi chegara 
bo’ylab joylashgan quduqlarga suv haydaladi. Bu metod qatlamning chegara 
tashqarisidagi suvli qismining o’tkazish imkoniyati yoki qatlamning suvli va neftli 
qismining o’zaro aloqasi yomonlashganda qo’llaniladi. 
1950 yilning boshlarida sobiq Ittifoqda dunyoda birinchilardan bo’lib 
Romashkin konida chegara ichra suv bostirish yo’li bilan uyumni ishlatishning yangi 
sistemasi qo’llanildi. Chegara ichra suv bostirish metodida qatlamga suv neft uyumi 
maydonida qazilgan haydash quduqlari orqali yuboriladi. SHu bilan birga chegara 
ichra suv bostirishning bir qancha ko’rinishlari ishlab chiqildi va ularni qo’llash 
mumkin bo’lgan kon-geologik sharoitlar aniqlandi. 
Suv bostirish metodlari neft uyumlarini ishlatishning asosiy metodlaridan biri 
bo’lganligi bois suv bostirishning turlarini tanlash va ularni geologik jihatdan 
asoslab, boshqa texnologik echimlar ishlab chiqish kon-geologiyasi fanining muhim 
vazifalaridan hisoblanadi. 
Uyumni suv bostirib ishlatish sistemalari.
Hozirgi vaqtda O’zbekiston 
Respublikasi va sobiq Ittifoq davlatlaridagi neft uyumlarini ishlatishda tabiiy 
energiyalardan hamda samarali tabiiy rejimdan foydalanish keng yo’lga qo’yilgan. 
Samarali tabiiy rejimli neft uyumlariga suv bosimli va faol tarang-suv bosimli 
rejimli uyumlar mansub. Suv bosimli rejimda tabiiy sharoitlar neftni sanoat 
miqyosidagi zaxirasini to’liq chiqarib olish imkonini beradi. Tarang-suv bosimli 
rejimli sharoitlarda qatlamning dinamik bosimining uzluksiz pasayishi hamda unga 
mos holda debitning kamayishi kuzatiladi. SHu bilan birga qatlam energiyasi etarli 
bo’lmaganda neftning joriy debitini saqlab qolish hamda uyumni ishlatish 
samaradorligini oshirish maqsadida qatlamga qo’shimcha energiya kiritib, unga ta’sir 
etish metodlari qo’llaniladi. Buning uchun mahsuldor qatlamga maxsus 
haydash 
quduqlari
burg’ilanadi va ular orqali qatlamga suv haydaladi. Bunday haydash 
quduqlari neft-gazlilikning tashqi chegarasi bo’ylab (uyumni ishlatishning chegara 

---

251 
Chegara tashqarisiga 
Suv bostirish 
Chegara bo’ylab 
Haydash 
quduqlari 
qatori 
bilan kesib 
Tanlab 
O’choqsim
on 
Maydon 
bo’ylab 
Old 
qismida 
Bo’lma-
lab 
To’qqiz 
quduqli 
Etti 
quduqli 
Chiziqli 
Gumbaz
-dan 
Maydon
-ga 
bo’lib 
Uyasi-
mon 
B
es
h 
q
at
or
li
U
sh 
q
at
or
li
O’
q
b
o’
y
lab
T
o’
g’
ri
Ma
rk
az
iy
H
al
q
as
im
on
Teska
ri
T
o’
g’
ri
Teska
ri
Chegara ishiga 
To’sma 
tashqarisiga suv bostirish sistemasi) yoki neft uyumi maydonining ichki qismida 
(chegara ichra suv bostirish sistemasi) joylashadi.