«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

10.6-rasm. Uyumni chegara 
bo’ylab suv bostirish sxemasi
(M.A.Jdanov, 1981) Neftlilik 
chegara
si: 1 – tashqi, 2 – ishki; 
3 – haydash quduqlari, 4 – 
ishlatish quduqlari 

---

254 
chegara ichra suv bostirishni loyihalash zarur, aks holda ko’p sonli haydash 
quduqlarini burg’ilash lozim bo’ladi, neftni chiqarib olish sur’ati boshlang’ich 
olinadigan zaxiralarning 2,5% dan ko’p bo’lmaydi, bunday hollarda suvning katta 
qismi neftlilik chegarasining tashqarisiga oqib o’tadi, shu sababli suyuqlik haydash 
zonasini boshqa joyga ko’chirish ehtiyoji tug’iladi. Chegara ichra suv bostirish 
dastlab 1952-55 yillarda Rossiya Federatsiyasidagi Romashkino konida A.P.Krilov 
tomonidan qo’llanilgan.
Bu metodda neftlilik chegarasi ichida 
joylashgan 
haydash 
quduqlari 
orqali 
suv 
haydaladi. 
Uyumni 
ishlatishning 
bunday 
sistemasi chegara tashqarisidagi va chegara 
bo’ylab joylashgan zonalardagi qatlamning 
o’tkazuvchanligi yomon va neftlilik maydoni 
juda katta bo’lganda qo’llaniladi, bunda faqat 
chegara 
tashqarisiga 
suv 
bostirish 
bilan 
chegaralanib bo’lmaydi (10.7-rasm). 
Chegara ichra suv bostirish neft uyumini 
ayrim maydonlarga, bloklarga va uzunchoq 
bo’laklarga bo’lib, mustaqil ishlatishda keng 
qo’llaniladi. Uyumni ishlatishning bu metodi 
neftli hamma maydonni bir yo’la samarali 
ishlatish imkonini beradi. 
Neft uyumini kesib
suv bostirish ko’p 
afzalliklarga ega, bu metod konning markaziy qismlarini ishga tushirishda 
ahamiyatli. Uyumni ishlatishning ushbu sistemasining samaradorligi uyumning 
haydash quduqlari qatori bilan kesishgan joyini to’g’ri tanlashga bog’liq. Ular 
yo’nalishini tanlashda, mahsuldor jinslarning litologik tarkibining regional o’zgarish 
qonuniyatlarini va ularning kollektorlik xususiyatlarini hisobga olish zarur. 
Kollektorlik xususiyatlari yo’l-yo’l ko’rinishda o’zgarsa, haydash quduqlari qatorini 
ularni to’liq qamrab olish uchun ko’ndalang yo’nalishda joylashtirish kerak. 
Agar mahsuldor qatlam yirik regional zonalarda qiyiqlansa yoki kollektor zich 
jinslar bilan o’rin almashsa, u holda uyumni kesuvchi quduqlar qatorini qiyiqlanish 
zonasi yoki kollektorlardagi o’rin almashish chegaralariga perpendikulyar 
joylashtirish lozim. Agar qatlamning litologik-kollektorlik xususiyatlari o’zgarishida 
aniq qonuniyatlar kuzatilmasa, kesuvchi quduqlar qatori strukturaning uzun o’qiga 
ko’ndalang yoki neftlilik chegarasi uzunligining asosiy yo’nalishiga perpendikulyar 
joylashadi. 
Haydash quduqlari qatorini juda qalin qatlamli, yaxshi kollektorlik xususiyatiga 
ega bo’lgan erlarga joylashtirish lozim, bunday qilganda haydash quduqlarini 
o’zlashtirish jarayoni engillashadi hamda katta hajmdagi suvni qatlamga haydash 
mumkin bo’ladi. Uyumni ishlatish jarayonining samaradorligi asosan qatlamga 
haydalayotgan suv hajmi bilan belgilanadi. 
Ishlatish quduqlari qatorini shunday joylashtirish kerakki, toki haydalayotgan 
suv egallagan maydon suv chiqarish maydoniga ro’para tursin. Ishlatish quduqlari 
qatori orasidagi va quduqlar oralig’idagi masofalar kollektorlarning geologik tuzilishi