«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

 
10.3. AYRIM NEFT UYUMINI ISHLATISH 
 
10.3.1. Konni ishlatish sistemasining elementlari 
 
Quduqlarni joylashtirish to’rlari shakliga
ko’ra ularning bir me’yorda 
joylashganlari va notekis joylashganlari farqlanadi. Bir me’yorda joylashgan to’ri 
uch burchak (yoki shu vaqtning o’zida olti burchak) va kvadrat shaklida bo’ladi 
(10.1-rasm). O’zbekiston Respublikasidagi neft konlarida quduqlarni bir me’yorda 
joylashtirish to’rining uch burchak shakli qo’llaniladi. 
Hozirgi 
vaqtda 
respublikamizda quduqlarni 
joylashtirishning 
bir me’yorli 
to’ri
faqat ba’zi bir erigan 
gaz rejimidagi konlardagina 
qo’llaniladi. Ayrim konlarda 
mahsuldor 
qatlamning 
qalinligi 
va 
kollektorlik 
xususiyatlari o’zgarganda quduqlar joylashishining me’yori buzilishi mumkin. Agar 
mahsuldor qatlamning qalinligi kamaysa, quduqlar bir-biridan uzoq masofada 
joylashadi, agar qatlamning o’tkazuvchanligi kamaysa, quduqlar orasidagi masofa 
qisqaradi. Quduqlarning bir me’yorda joylashishida bunday o’zgarishlar Farg’ona 
botig’idagi, Buxoro-Xiva neft-gazli regionidagi neft konlarida kuzatilgan. SHuni 
takidlash lozimki, quduqlarning bir me’yorda joylashish tarzi ular tanasining 
qiyshayishi hisobiga ham buzilishi mumkin. Bunday hollarda quduq tubi og’ziga 
nisbatan bir necha o’n metrga suriladi. Hisoblash ishlarida buni e’tiborga olish, bir 
tekis drenajlanishi belgilangan maydondagi buzilishlarni tugatish tadbirlarini ishlab 
chiqish zarur. 
Quduqlarni 
notekis joylashtirish to’ri
1930 yildan boshlab qo’llanila boshlandi. 
Novogrozniy (Rossiya Federatsiyasi) neft konidagi XIV qatlamni ishlatish 
maqsadida neftlilik chegarasiga parallel joylashgan quduqlar qatori burg’ilangan, 
qatorlar oralig’i ham 150 m, quduqlar orasidagi masofa birinchi variantda 400 m va 
ikkinchi variantda 600 m qilib olingan. Suv bosimli rejimdagi qatlamlarda bu 
metodni 1940 yilda (I.M.Gubkin boshchiligida) qo’llanilishi katta samara berdi. 
V.N.SHelkachev 1945 yilda quduqlarni batareya ko’rinishida joylashtirish (halqali va 
chiziqli qatorlar shaklida) sxemasini nazariy jihatdan asoslab berdi. Bunday 
sxemadan ilk bor Rossiya Federatsiyasidagi Tuymazin neft rayonidagi devon 
yotqiziqlarini ishlatishda foydalanildi.