«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

 
7.2.2. Neftning qovushqoqligi yoki ichki ishqalanishi 
 
Suyuq, gazsimon va qattiq jismlarning tashqi kuch ta’sirida oqishga, jismning bir 
qatini ikkinchisiga nisbatan siljishiga bo’lgan qarshiligi 
qovushqoqlik
deb yuritiladi. 
Suyuqliklarga nisbatan kinematik va dinamik qarshiliklar belgilanadi. Dinamik 
qarshilik yuzasi 1 sm
2
ga teng suyuqlik qatlamini 1 sm ga 1 s tezlik bilan ko’chirish 
uchun ko’rsatgan qarshilik kuchi bo’lib, SI sistemasida 1N s/m
2
=1 Pa

s (puaz)da 
o’lchanadi. 
Kinematik qovushqoqlik suyuqlikni dinamik qovushqoqligining uning 
solishtirma og’irligiga nisbati bo’lib, SI sistemasida 1 m
2
/s (stoks)da o’lchanadi. Neft 
va neft mahsulotlarining qovushqoqligi ko’pincha shartli birliklarda 

Engler (
0
E) va 
Barbe (
0
V) gradusida, Saybolt ("S) va Redvud ("R) sekundida o’lchanadi. 
Suyuq uglevodorodlarda bosim ko’tarilishi bilan qovushqoqligi ortadi va 
temperatura ko’tarilishi bilan esa qovushqoqligi kamayadi. 
Ko’pincha neft va neft mahsulotlari soviganda ularning tarkibidagi 
komponentlar 
(asfalten, 
parafin, 
tserezinlar)ning 
kristallanishi 
yoki 
koagulyatsiyalanishi natijasida kolloid eritmalar hosil bo’ladi. 
Neftlar qovushqoqligi keng miqyosda o’zgaruvchan bo’lib, uning qiymati bosim, 
temperatura va neftda erigan gazlar miqdoriga bog’liqdir. Qovushqoqlikning 
bosimga bog’liqligi juda ham kam. Chunonchi, temperaturaning ortishi bilan 
neftning qovushqoqligi kamayadi, bosimning ortishi bilan esa qovushqoqlik sezilarli 
darajada ko’payadi. Neftda erigan gazlarning ko’payishi uning qovushqoqligining 
kamayishiga sabab bo’ladi. Neftning qatlamda harakatlanishida uning qovushqoqligi 
katta rol o’ynaydi. Neft qovushqoqligini suvning qovushqoqligiga bo’lgan nisbati 
quduqlarni suvlanish tezligini ifodalaydi. Bu nisbat qancha katta bo’lsa, uyumdan 
neft olish shuncha qiyin kechadi.