«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

5.3.2. Geologik kesma tuzishda quduqning qiyshayishini hisobga olish 
 
Quduqning qiyshayishi
deganda vertikal yoki qiya yo’nalgan quduqlarning 
loyihada ko’rsatilgan holatidan og’ishi tushuniladi. Ma’lum bir nuqtada qazilayotgan 
quduqning 
vertikaldan og’ishi
deb, uning yo’nalishini yer yuzasi tomonlari (sharq, 
g’arb, shimol, janub)ga nisbatan qiyshayib ketishi tushuniladi. U og’ish burchagi 
(zenit burchagi 

) va og’ish azimuti (quduq azimuti 

) bilan tavsiflanadi. Og’ish 
burchagi 90
0 


bilan aniqlanadi va quduqning 
qiyshayish burchagi
deb yuritiladi va 

bilan belgilanadi. Og’ish burchagi 

quduq tanasi o’qining gorizontal tekislikka 
nisbatan og’ganini bildiradi. Og’ish azimuti loyihada ko’rsatilgan yo’nalish va quduq 
tanasining o’lchangan nuqtasidagi o’qining gorizontal tekislikka proektsiyasi 
orasidagi burchak orqali belgilanadi. Og’ish azimuti haqiqiy, magnitli yoki shartli 
bo’lishi mumkin.
Quduqlar quyidagi sabablarga ko’ra qiyshayishi mumkin: 
1) vertikal yo’nalishda burg’ilanayotgan quduqlarning og’ishi quduq tubi 
maydonining turli yo’nalishlarda notekis etishi natijasida yuz beradi. Qiya yo’nalgan 
quduqlarning qiyshayishiga esa quduq tubi maydoni aylanasi va devorlari bo’ylab 
notekis joylanishi sabab bo’ladi; 2) quduq tubidagi jinslarning ma’lum bir geologik 
va texnologik sharoitlarda notekis maydalanishi; 3) qiya yo’nalgan quduqlarni 
burg’ilashda burg’ilash uskunasining og’irligi ta’sirida quduq devorlarining notekis 
buzilishi; 4) burg’ilash uskunasining tag qismi o’qining quduq o’qiga mos 
kelmasligi; 5) vertikal yo’nalgan quduqlarning qiyshayishiga ta’sir etadigan geologik 
sharoitlar; 6) texnik sharoitlar va h.k. ham quduqlarning qiyshayishiga sabab bo’ladi.
Quduqlarning qiyshayish sabablarini 
aniqlash konda ishlayotgan geologning 
vazifasi hisoblanadi. Chunki geologik 
kesma qiyshayib ketgan quduqlardan 
foydalanib 
chizilsa, 
noto’g’ri 
tayyorlanadi. 
Agar 
qatlamlarning 
yuqoriga ko’tarilishi bo’yicha qiyshayishi 
sodir bo’lsa, quduq qatlamning ustki 
qismini D nuqtada (5.9-rasm,a) uchratadi. 
D 
nuqtadagi 
quduqning 
qiyshayib 
ketganligi hisobga olinmasligi oqibatida 
quduqning kam chuqurligini ifodalaydigan D nuqta D
1
nuqtaga tegishli bo’lib qoladi, 
bu esa o’z navbatida kesmaning noto’g’ri tuzilishiga sabab bo’ladi. Quduq