«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

Neftga to’yinish koeffitsienti 


bu koeffitsientni aniqlash 7-bob, 7.2. mavzuda 
mufassal ko’rilgan. 
Neft bera olish koeffitsienti 


kollektorning litologik-fizik xususiyatlariga, 
qatlamni to’yintiruvchi neft xususiyatlariga, konni ishlatish sur’ati va tizimlariga, 
konni ishlatish metodlari va h.k.larga bog’liq. Uning qiymati ma’lum darajada qatlam 
rejimi va neftni siqib chiqaruvchi omil xususiyatlari bilan aniqlanadi. 
Qatlam fazali o’tkazuvchanligiga ko’ra, uning hajmiga nisbatan 20% natijasida 
qatlamdagi g’ovak hajmidan neftni yer yuzasiga chiqarib bo’lmaydi, hatto neft 
olishni jadallashtirish metodlari va konni ishlatishning ikkilamchi metodlari 
qo’llaganda ham neftni deyarli ajratish imkoni bo’lmaydi. Laboratoriyada bajarilgan 
tajriba ishlari shuni tasdiqlaydi. 
Neft bera olish koeffitsienti qiymati odatda qatlam rejimiga bog’liq holda 
o’zgaradi: 

samarador suvbosimli rejim uchun ......................................... 0,65-0,8 

tarang 

suvbosimli rejim uchun ............................................. 0,5-0,7 

gaz qalpog’ining samarador rejimi uchun .............................. 0,4-0,6 

gaz qalpog’ining samarador bo’lmagan rejimi uchun ........... 0,4 gacha 

erigan gaz rejimi uchun .............................................................. 0,2-0,4 

gravitatsion rejim uchun ............................................................. 0,1-0,2 
AQShning bir qator formatsiyalarida joylashgan va bir xil tuzilishga ega bo’lgan 
kollektorlarning neft bera olish koeffitsientining qiymatlari quyidagicha o’zgaradi: 
erigan gaz rejimi uchun 

0,14-0,32; gaz bosimli rejim uchun 

0,18-0,40 va suv 
bosimli rejim uchun 

0,30-0,66.
O’zbekiston Respublikasidagi Farg’ona, Surxondaryo va Buxoro-Xiva neft-gazli 
oblastlarda neft bera olish koeffitsienti suv bosimli rejimda 0,1-0,3 (Tergachi koni), 
0,25-0,32 (Voriq), 0,32-0,35 (Mirshodi koni) o’zgarishi aniqlangan. 
Neft bera olish koeffitsienti qiymati, odatda, yoriqli va litologik tarkibi har xil 
bo’lgan kollektorlarga nisbatan tarkibi bir xil qumli kollektorlar uchun yuqori 
bo’ladi. 

---

392 
O’zbekiston Respublikasi va AQSh konlarida qatlamga ikkilamchi ta’sir etish 
natijasida yakuniy neft bera olishlik qatlamga suv haydalganda uning boshlang’ich 
balans zaxirasidan o’rtacha 20%ga, gaz haydalganda esa 

10%ga ko’paygan. 
Kubandagi konlarning sharqiy guruhi bo’yicha erigan gaz rejimida (suv bosimli 
rejim nosamarador bo’lganda) neft bera olishning o’rtacha koeffitsienti 0,41 ni 
tashkil qilgan. Qatlamga havo haydab ta’sir etilganda neft bera olish koeffitsientini 
0,5 gacha oshirishga, ya’ni deyarli 22%ga ko’paytirishga erishildi. 
Demak, neft bera olish koeffitsienti qiymati strukturada quduqlarning joylashish 
to’ridagi zichligiga bog’liq. Odatda, quduqlar to’ridagi zichlik kamayganda (ayniqsa 
har xil tarkibli kollektorlar uchun) uning qiymati ham kamayadi. 
Qatlamga ikkilamchi ta’sir etilganda neft bera olishlik koeffitsienti qiymati 
uyum tabiiy sharoitlardagi rejimda ishlayotganiga qaraganda bir muncha yuqori 
bo’ladi. 
Shunday qilib, neft bera olish koeffitsienti qiymatini tanlashda quyidagilarni 
hisobga olish kerak: o’xshash zaxirasi tugayboshlagan neft uyumlarini ishlatish 
tajribalari; qatlamning ish rejimi, qatlamga ta’sir etish metodi (agar u qo’llanilsa), 
quduqlarning joylashish zichligi, qatlamning litologik-fizik tavsiflari va qatlam 
sharoitlaridagi neft va gazning xususiyatlari. Qatlamni ishlatilib bo’linganligini va 
aniqlangan neft bera olish koeffitsienti qiymatini nazorat qilish uchun qatlamni 
so’ngan qismidan kernlar olish va ularni tahlil qilish zarur. 
Neft zichligi 

- neft zaxiralarini hisoblashda odatda laboratoriyada standart 
sharoitlarda (20

S da) aniqlangan neft zichligi qabul qilinadi. Hisoblash uchun bir 
qator quduqlar bo’yicha neft namunalari olinadi va ular tahlil qilinadi, so’ngra qatlam 
bo’yicha o’rtacha qiymat olinadi. Agar katta chuqurlikdan olingan neft 
namunalaridan aniqlangan ma’lumotlar bo’lsa, yer yuzasiga chiqarilgan 
sharoitlardagi neft zichligi (

) o’rniga, qatlam sharoitlaridagi zichlik (

qa
) olinishi 
mumkin. Bu holda neft zaxiralarini hajmiy metod bilan hisoblaganda, qayta 
hisoblash koeffitsienti (

)ni formulaga kiritilmaslik kerak. 

o’rniga 

qa
/1+r

ifoda yoziladi: 
p
ka
r
1
ρ
ρθ


, 
(18.14) 
bundan 
100
ρ
rρ
r
г
x
p

, 
(18.15) 
bunda r
r

gaz omili, t/t; r 

ushbu qatlam bosimida neftdagi erigan gaz miqdori, 
m
3
/t; 

h

havo zichligi, 1,293 kg/m
3
ga teng; 

g

gaz zichligi, kg/m
3
. 
Qayta hisoblash koeffitsienti 
(

) 

qatlam neftining hajmiy koeffitsientiga teskari 
qiymat (b) bo’lib zamindagi neft zaxiralarining hisoblangan miqdorini yer yuzasidagi 
standart sharoitlarga keltirish uchun kiritiladi. Qatlam neftining hajmiy koeffitsienti 
qatlam neftidan olingan namunalarni laboratoriya tahlili natijalari yoki maxsus 
grafiklar (7-bob, 7.2. mavzuga qarang) bo’yicha aniqlanadi.