«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

 
14.2-rasm. 
Suyuqlikning 
fazaviy 
o’zgarishining 
termodinamik 
egri 
shizig’i 

---

342 
Shunga 
ko’ra, 
gazkondensat 
koni
deganda, qatlamlarda uglevodorodlarning 
gazsimon 
holatda 
bo’lishi, 
bosim 
pasayganda esa qisman suyuq fazaga o’tishi 
tushuniladi. Bu tipdagi konlar oddiy gaz 
konlaridan 
shunisi 
bilan 
farqlanadiki, 
ularning gazida anchagina miqdorda yuqori 
molekulyarli 
uglevodorodlar 
mavjud 
bo’ladi. 
Bu 
uglevodorodlar 
qaynash 
temperaturasi bo’yicha benzin, kerosin va 
hatto 
gazoyl 
fraksiyalari 
bo’lgan 
uglevodorodlarga mos keladi, lekin ular gaz 
tarkibiga 
kiradi 
(teskari 
bug’lanish 
natijasida). 
Teskari 
(retogradli) 
kondensatsiyalanishni 
bundan 
60 
yil 
muqaddam olimlardan Kalete va Kuenenlar 
havo va uglekislota bilan ishlayotganda 
aniqlashgan. Uni uglevodorodli aralashmada 
birinchi bor Kats va Kurata, keyinroq esa 
Sej va Lesilar o’rganishgan. 
Teskari kondensatsiyalanish hodisasini qarab chiqqanda shuni ta’kidlash zarurki, 
ayrim kimyoviy birikma yoki elementning yuqori temperaturada bosimni oshirish 
yo’li bilan gazsimon holatdan suyuq holatga o’tishi mazkur element yoki kimyoviy 
birikmaning kritik temperaturasi deb ataladi. Mazkur birikma yoki elementning kritik 
temperaturasiga mos keladigan bosim uning 
kritik bosimi
deyiladi, unga muvofiq 
keladigan solishtirma hajm 

kritik hajm deyiladi. Har ikki faza 

suyuq va gazsimon 
fazalar o’z xususiyatlari bilan bir-biriga aynan o’xshab ketgan nuqta 
kritik nuqta
bo’ladi (q. 14.2-rasmda D nuqtasi). 
Ko’rsatib o’tilganidek, kondensat tarkibiga propandan og’ir bo’lgan 
uglevodorodlar kiradi. Yog’li gazdan olingan kondensat 0,6-0,8 nisbiy zichlikka ega; 
uning qaynashining boshlang’ich temperaturasi 18

dan 50

S gacha, yakuniy qaynash 
140

dan 340

S gacha; odatda u tiniq yoki neft aralashmasi ta’sirida och-sariq rangda 
bo’ladi. 
Qazib olinayotgan gazda kondensatning potentsial tarkibiga qarab kam, o’rtacha 
va boy gaz aralashmalari farqlanadi (14.1-jadval). 
14.1-jadval 
Ko’rsatkichlar 
Gaz aralashmasi 
kam 
o’rtacha 
boy 
Kondensat tarkibi sm
3
/m
3 

135 
135-270 

270 
Metan tarkibi, umum. % 

90 
85-90 
85 gacha 
Maksimal kondensatsiya bosimi, MPa 
7-8 
8-10 

10 
Gazning o’rtacha molekulyar massasi 
18-20 
20-24 

24