«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

12.7
-
rasm. Radioaktiv izotoplar yordamida haydash 
quduqlarini tadqiq qilish natijalari.
Qatlamlar: 1 – 
ishlayotgan, 2 - ishlamayotgan

---

301 
solishtirish orqali quduqqa haydalayotgan suvning harakatlanadigan yo’llarini 
kuzatish va suv shimilayotgan qatlamlarni aniqlash mumkin bo’ladi (12.7-rasm). 
12.7-rasmdan ma’lum bo’lishicha, kollektorlik xususiyatlari bir xil bo’lgan 
to’rtta qatlam quduqda teshilgan. Shu bilan birga, diagrammadan ma’lum 
bo’lishicha, haydalgan suvni faqat ikki qatlam 

pastki va yuqoridagisi qabul qilgan. 
Bir vaqtning o’zida quduqni sementlash ishlarining sifati past bo’lganligi sababli shu 
quduqda ikki teshilmagan pastki qatlamlar ham suvni shimgan. Suyuqlikni 
shimuvchi qatlamlarni aniqlashda qo’llaniladigan radioaktiv izotoplar metodini 
kamchiligi ham mavjud. Mazkur metod faqat qatlamni sifat tavsifini ifodalaydi, lekin 
u qatlamlarni qanday miqdorda suv qabul qilaolishini bilishga imkon bermaydi. 
Qatlamlarning suvni qabul qilaolishligini miqdoriy baholash uchun chuqurlik 
debito’lchagichi va sarfo’lchagichi ishlatiladi. Chuqurlik debit o’lchagichi va
sarfo’lchagichi bilan haydash 
qudug’idagi har qaysi teshilgan 
qatlamga oqib kirgan suvning va 
ishlatish qudug’idagi teshilgan 
qatlam berayotgan suyuqlikning 
miqdori o’lchanadi (12.8-rasm). 
12.8-rasmda 
haydash 
qudug’ining 
suvni 
qabul 
qilaolishligining 
kesmasi 
ko’rsatilgan. 
Kesmada 
quyi 
qatlamlarning 
suvni 
qabul 
qilmagani 
ko’zga 
yaqqol 
tashlanadi. 
Sarfo’lchagich 
va 
debito’lchagichlarning 
ham 
kamchiligi bor. Chunki bular qatlamlar ishini emas, balki quvurlar birikmasining 
teshilgan qismining ishlashini, ya’ni quduq filtrini ko’rsatadi. Binobarin, olingan 
ma’lumotlar qatlamning tekshirilayotgan qismiga nisbatan quduqning texnik holatini 
ham anglatadi. 
Shunday qilib, chuqurlik debito’lchagichi va sarfo’lchagichlaridan olingan 
ma’lumotlar mahsuldor qatlamlarning ishlanganlik darajasini ishonchli nazorat qilish 
imkonini bersa-da, ulardan faqat neft radiometriyasi, termometriyasi va 
fotokalorimetriyasi metodlari bilan birgalikda foydalanilganda yaxshi natijalar 
olinadi. Shu sababli ishlatish va ayniqsa haydash quduqlari yordamida qatlamlar 
ishlatilishini nazorat qilishda termometriya metodidan muvaffaqiyatli foydalanish 
mumkin. Mazkur metod quduqning mustahkamlash quvurlari devori bilan tutashib 
turgan o’tkazuvchan jinslarning yer yuzasidagi sovuq suvlarni qatlamga haydash 
natijasida turli darajada sovib ketishini yoki qatlamda harakatlanayotgan qaynoq 
suvlar oqimining quduq tubiga oqib kirishi natijasida isib ketishini o’lchashga 
asoslangan (12.9-rasm).