«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

10.4-rasm. Neft ob’ektlarini ishlashda suv bostirish metodlari 
Tabiiy suv bostirish
. Uyumni ishlatishning bunday usuli qatlamning to’liq hajmi 
bo’yicha uyumni energiya bilan ta’minlash imkoniyatiga ega bo’lgan kuchli tabiiy 
suv bosimli sistema mavjud bo’lganda samara beradi. Bunday hollarda qatlamning 
kollektorlik xususiyatlari (ayniqsa o’tkazuvchanligi) yuqori bo’lishi, o’zi yaxlit, 
suyuqlik o’tkazmaydigan qatchalar bilan bo’linmagan bo’lishi kerak. 
Tabiiy suv bostirishning samaradorligi asosan neftning qovushqoqligiga bog’liq. 
Agar qatlam sharoitidagi neft qovushqoqligi 30-40 mPa·s atrofida bo’lsa, suv 
bostirish yaxshi natijalar bermaydi. CHunki qatlamda suv neftni turg’un front 
bo’ylab siqib chiqara olmaydi; o’z navbatida haydalgan suv qatlamning o’tkazuvchan 
qatchalari orqali siljib, uyumning asosiy hajmi esa ishlatilmay qoladi. 
Neft va suv qovushqoqligi nisbati μ
0
=5÷6,( μ
n
/ μ
s
= μ
o
), neftning harakatchanligi 
(k
x
/μ) 0,2·10
-12
μ
2
/mPa·s dan kam bo’lmasligi lozim. Bunday hollarda tabiiy neft 
bera olishlik koeffitsientining eng yuqori qiymatiga erishiladi – 0,6-0,7 gacha, ba’zan 
0,8 (Rossiya Federatsiyasining Oktyabr konida XVI qatlam va b.). 

---

252 
Uyumni ishlatish chog’ida ishlatish quduqlari 
qatori neftlilik chegarasiga parallel joylashtiriladi, 
bunda birinchi to’rt qatorning tashqi tomonidagi 
ishlatish quduqlari samarali ishlaydi. Agar uyum 
o’lchami katta bo’lib, burmaning har bir qanotiga 
to’rt qatordan ko’p ishlatish quduqlarini loyihalash 
imkonini bersa ham, barcha quduqlar baravar 
ishlagandagi samaradorlik neftlilik chegarasidan 
eng uzoqda joylashgan qatorlarda kam bo’ladi, 
samaradorlikni oshirish uchun esa qatlamga 
qo’shimcha energiya kiritish kerak bo’ladi. 
Bunday holat to’rtinchi qatordagi quduqlar chekka 
suvlarning tabiiy bosimini to’sib qo’yishi 
natijasida yuzaga keladi. 
Chegara tashqarisiga suv bostirish.
Suv 
bostirish usullarining bir turi bo’lib, haydash 
quduqlari mahsuldor qatlamning tashqi neftlilik chegarasidan ma’lum masofada 
joylashtiriladi. Bunday suv bostirish usuli nisbatan bir xil geologik tuzilishdagi, 
kengligi kichik, neftining qovushqoqligi past va o’tkazuvchanligi yuqori bo’lgan 
qatlamlardagi uyumlar uchun alohida yoki yirik uyumlarni ishlatishda chegara ichra 
suv bostirish usuli bilan birga qo’llaniladi. 
Uyumni ishlatishning bu sistemasi dastlab 1948 yilda Rossiya Federatsiyasining 
Tuymazin konida devon davri (D
1 
va D
2
) qatlamlarini sanoat miqyosida ishlatishda 
qo’llanilgan. Keyinchalik chegara tashqarisiga suv bostirish sistemasi Zolniy, Ovrag, 
Bavlina, Shkapova va b. konlarda ham joriy etildi. Uyumni ishlatishning bu usuli 
bilan tabiiy suv bostirish usuli orasida umumiylik mavjud bo’lib, ikkinchi usul 
birinchisidan faqat qatlamning suvli qismida neftlilik chegarasi bo’ylab qazilgan 
maxsus haydash quduqlari mavjudligi bilan farqlanadi (10.5-rasm). 
Hozir neft uyumini ishlatishda chegara tashqarisiga suv bostirish amaliyotda 
keng qo’llaniladi. Bunda haydash va ishlatish quduqlari neftlilik chegarasi bo’ylab 
halqasimon qatorlar ko’rinishida joylashtiriladi. Uyumni ishlatishning bunday 
sistemasi platformada joylashgan yassi strukturalardagi maydoni kichik uyumlarni 
ishlatishda samarali hisoblanadi. Chegara tashqarisiga suv bostirish yo’li bilan 
uyumni ishlatish sistemasini chegara tashqarisidagi maydonning neft olish zonasi 
bilan gidrodinamik bog’liqligi yaxshi bo’lganda qo’llash maqsadga muvofiq. 
Chegara tashqarisiga suv bostirish metodini amaliyotda qo’llash oblasti xuddi 
tabiiy suv bostirish oblastidagi kabi sabablarga muvofiq chegaralangandir, 
chunonchi: neftlilik maydonining kengligi 5 km gacha bo’lganda burmaning har bir 
qanotiga quduqlarni uch qatordan ko’p qilib loyihalash mumkin, bunday hollarda 
chegara tashqarisiga haydalgan suv markaziy quduqlarni energiya bilan ta’minlay 
olmaydi. Odatda uyumning eng chekka qismlari yuqori mahsuldor hisoblanadi. 
Kengligi 4-5 km dan katta bo’lgan uyumlarda chegara ichra suv bostirish yaxshi 
natija beradi.