«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

 
8.5.4. Erigan gaz rejimi 
 
Erigan gaz rejimida neftdan ajralib chiqayotgan gaz pufakchalarining 
kengayishidan hosil bo’lgan energiya ta’sirida neft qatlam bo’ylab quduq tubiga 
siljiydi. Uyumni ishlatish jarayonida debit (ma’lum bir maksimumga erishilgandan 
so’ng) va bosim uzluksiz pasayib boradi. Bosim har qaysi lahzada qatlamdan 
chiqarib olingan neft va gaz yig’indisiga bog’liq bo’ladi. 
Bu rejimda ishga tushirilayotgan quduqlar soni ortib borishi bilan quduqlarning 
boshlang’ich va joriy debitlarining bir vaqtda pasayishi sodir bo’ladi. Neft chiqarib 
olish loyihadagi maksimal qiymatga etgandan so’ng, quduqlar debiti pasaya 
boshlaydi. Yangi quduqlarni ishga tushirish ham neft chiqarib olish o’sishini 
qoplamaydi (8.18-rasm). 
8.17-rasm. 
Gaz 
bosimli 
rejimda (gaz qalpog’i rejimi) 
qatlamni 
ishlatish 
grafigi.
Shartli belgi-larni 8.15 rasmdan 
qarang.

---

220 
Gaz 
omillari 
ishlatishning 
dastlabki 
bosqichlaridayoq tezda ortib boradi, keyinchalik esa 
uyumdagi zaxiraning kamayishi bilan pasayadi. Erkin 
gazning hatto 7 % miqdorida (g’ovak hajmidan) 
qatlamda paydo bo’lishi (qatlam bosimining tushib 
ketishi natijasida) neft uchun fazali o’tkazuvchanlikni 
nihoyatda 
kamaytiradi, 
natijada 
ko’rilayotgan 
rejimning samardorligining keskin ozayishiga olib 
keladi. 
Keyinchalik ham neft chiqarib olish pasayib 
boradi va ayniqsa quduqlarning bir qismi ishdan 
chiqqanda bu jarayon yanada kuchayadi. 
Uyumdagi gaz zaxiralarining ozayishi bilan gaz 
omili keskin pasayadi, quduqlar debiti ham kamayib, 
bu jarayon asta-sekin davom etadi va keyinchalik 
uyum gravitatsion rejimga o’tadi. 
Erigan gaz rejimida neft beraolishlik koeffisienti 0,2-0,4 ni tashkil qiladi. 
Bu rejimda chegara suvlari siljimaydi yoki siljiganda ham uyumga kirib borishi 
neftli zonadan neftni chiqarib olishga nisbatan nihoyatda kam bo’ladi. Bu neft 
uyumining chegaraoldi zonasidagi qatlamning kollektorlik xususiyatlarining pastligi 
va qatlamning chegaraoldi zonasidagi suv va jinslarning o’zaro ta’siri bilan bog’liq. 
Shu sababli neftlilik chegarasi izogipslar bilan mos kelmaydi, balki ular bilan 
kesishadi. 
Odatda erigan gaz rejimi fatsial o’zgaruvchanligi yaxshi ifodalangan qatlamlarga 
xos; ularda vertikal o’tkazuvchanlik gorizontal yo’nalishdagiga qaraganda yomon va 
struktura qatlamlarining qiyaligi uncha katta bo’lmagan burchak bilan tavsiflanadi. 
YUqorida qayd qilinganidek, quduqlarning yuqori debiti chegara suvlarining yoki 
gaz-neft tutash yuzasining siljish tezligiga mos kelmagan hollarda, bu rejim suv 
bosimli va gaz qalpoqli rejimli qatlamlarda qisman namoyon bo’lishi mumkin; bu esa 
bosimning gaz va neftning eruvchanlik bosimidan kamayishiga olib keladi.