«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

7.6rasm. Turli to’yinish bosimlarida 
(P
to’y
) gazning neftda eruvchanligini 
(N) 
ifodalovshi 
egri 
shiziqlar
(M.A.Jdanov, 1981) 

---

155 
suyuqlik va gaz tinch holatda bo’lsa, gazning suyuqlikda erishi uchun ko’p vaqt zarur 
bo’ladi. Karbonat angidrid gazi neft gazlariga nisbatan yuqori eruvchanlik 
qobiliyatiga ega. Vodorod va havoning eruvchanligi juda sust, neft gazlarining 
eruvchanligiga nisbatan 4 marta kam. Neftda erigan gazning ajralib chiqishi teskari 
tartibda bo’lib, bosim kamayganda avval quruq (qiyin eriydigan) gazlar, keyin esa 
og’ir (oson eriydigan) gazlar ajralib chiqadi. 
7.6-rasmda turli zichlikdagi neftlarda karbonat angidrid gazi eruvchanligining 
bosimga bog’liqlik egri chizig’i tasvirlangan. 
Gazning neftda erishi yoki uning eritmadan ajralib chiqishi bir lahzada 
bo’lmaydi. Tajribadan ma’lumki, neft tinch holatda bo’lsa, ya’ni aralashtirilmasa, 
neft bilan tutashib turgan gazning teng muvozanat 
holatiga kelishi uchun yillar zarur bo’ladi. 
Ayrim uyumlar bo’yicha neftda erigan 
gazning miqdorini aniqlashda quduqning chuqur 
qismlaridan neft namunasi olinadi. Olingan 
namunani tadqiq qilishda neftning gazsizlanishi 
turli sharoitlarda sodir bo’lishi mumkinligini 
nazarda tutish kerak. Agar eritmadan ajralib 
chiqayotgan 
gaz 
gazsizlantirish 
jarayoni 
tugagunga qadar suyuqlik bilan tutash holatda 
bo’lsa, bunday jarayon 
tutash yuzali gazsizlanish
deb ataladi.
Agar gazsizlanish jarayonida eritmadan 
ajralib chiqayotgan gaz bosim kamaygan sari 
vaqti-vaqti bilan sistemadan tashqariga chiqarib 
turilsa, u holda suyuqlik bilan tutash yuzada 
suyuqlikdan yangi ajralib chiqayotgan og’ir 
fraksiyalar paydo bo’lib, hodisa 
differentsial 
gazsizlanish
deb ataladi. 
Odatda tutash yuza bo’yicha gazsizlanish 
sodir bo’lsa, eritmadan differentsial gazsizlanishga 
nisbatan ancha ko’p gaz ajraladi. Buning sababi, 
tutash yuza bo’yicha gazsizlanish sodir bo’lganda 
sistemada ajralib chiqayotgan gazlarning tarkibiy 
qismlari, shu jumladan engil komponentlar 
bug’larining ko’p qismi, og’ir uglevodorodlarning 
portsial (gaz aralashmasining har bir komponenti 
yuzaga keltiradigan) bosimi va h.k. saqlanib 
qoladi. 
Shuning 
uchun 
sistemada 
yuqori 
temperaturada 
qaynaydigan 
uglevodorodlarning bug’ga aylanishi borgan sari ortib boradi. 
Differentsial gazsizlanishda sistemadan ajralayotgan fraksiyalarning uzluksiz 
chiqib ketishi natijasida eritmada yangi hosil bo’layotgan og’ir fraksiyalarning 
portsial bosimi ortib boradi, shunga ko’ra eritmadan gazning ajralish shiddati tutash 
yuza bo’yicha gazsizlanishdagiga nisbatan kamayib ketadi. Demak, tutash yuza