Guruhlardarahbarlikvaliderlik
Guruhlardagio‘zaromunosabatlaryuqoridanpastgayokiaksinchabo‘lib, guruha’zolariningkonkretmavqelari, boshliqbilanbo‘ysunuvchilaro‘rtasidagimunosabatlarnio‘zichigaoladi. Buborada ''lider" va ''boshliq" tushunchalario‘rtasidagifarqlarhakidagapirishlozim. B.D. Pariginbuikkitushunanifarqlabshundayyozadi:
1) liderasosanguruxdagishaxslararomunosabatlarniboshqarsa, rahbar — shuguruhdagirasmiymunosabatlarniboshqaradi;
2) liderlikkichikguruhlargaginaxosbo‘lganhodisabo‘lsa, rahbarlikninghaq-xuquqlarikattaguruhlardoirasidahamsodirbo‘lishi, amalgaoshirilishimumkin;
3) agarliderlikstixiyali, betartibjarayonbo‘lsa, rahbarlikmaqsadgaqaratilgan, jamiyatdaishlabchiqilgannormalar, tartiblarasosidasaylovlaroqibatidasodirbo‘ladiganhodisadir;
4) liderlikrahbarlikkanisbatanvaqtinchalikhodisabo‘lib, guruha’zolariningkutishlari, ularningkayfiyatlari, faoliyatyunalishigaqarab, uzoqroqmuddatdayokiqisqamuddatdaro‘yberadi;
5) rahbarningliderdanfarqiyanashundaki, uliderdayo‘qbo‘lganjazolashvaragbatlantirishtizimigaegabo‘lib, shuasosdao‘zxodimlarigata’sirinio‘tkazishimumkin;
6) liderguruhdauyokibuqarorlar, ko‘rsatmalar, tashabbuslarnio‘zixtiyoricha, bevositachiqarishimumkin, rahbardaesabuyo‘nalishdako‘plabrasmiyko‘rsatmalar, rejalar, normalar, buyruqlarmavjudki, ulardoirasidanchiqibketishikiyin;
7) liderningfaoliyatifaqatkichikguruhlardoirasidaamalgaoshirilsa, rahbarshuguruhdagi, kengroqijtimoiydoiradagi, jamiyatdagivakilibo‘lganligiuchun, uningvakolatlarihamkeng, faoliyatimkoniyatlarihamortiqdir.
Liderhechqachonyolg‘izbo‘lmaydi, udoimoguruha’zolariorasidabo‘ladi, ushuguruha’zolariniuyokibuharakatlargachorlaydi. CHunkiliderguruha’zolariningpsixologiyasi, ularningkayfiyatlari, intilishlari, qiziqishlarivahokazolarnihammadanhamyaxshibiladi, ularichidaengtashabbuskoridir. Agarsinfdoirasidaolibqaraladiganbo‘lsa, turlixilliderborliginianiqlashmumkin. Masalan, guruha’zolariichidaengbilag‘oni, aqlo‘rgatuvchisi, topqiri, intellektuallideri, bolalarichidaenghazilkashi, dilkashi, xushchaqchag‘i, ko‘ngilso‘rovchisi, o‘zgalarnitushunaoladigan — emotsionallider, guruhniishfaoliyatgachorlayoladigan, dadil, qatiyatli, irodali-irodaviyliderlarbo‘lishimumkin. Ularaynivaziyatlardavaziyattalabigako‘rapaydobo‘ladilarhamdabolalarongidao‘zsifatlarigako‘raobro‘qozonadilar. Lidersifatlariichidayaxshivayomonlarihambo‘lishimumkin, lekinguruhlidergaergashganda, uniibratsifatidatanqidsizqabulqiladivashuninguchunhambarchaishlarigaergashib, ko‘rsatmalarigaamalqiladi. Maktabdabolalaryoshidaxulqimaktabnormalarigato‘g‘rikelmaydiganliderlarningborligi, ularma’lumguruhichidaso‘zsizobro‘gaegaekanligihamshubilantushuntiriladi. Masalan, lider ''ketdik" debko‘rsatmabersa, ungaergashganlarningdarsnihamtashlabketaolishishubilantushuntiriladi.
SHuninguchunhamsinfrahbario‘zsinfidagirasmiyliderlarbilanishlashbilancheklanmaydi, balkinorismiyliderlarnihamaniqlaybilishi, ularbilanhamkorlikdaishlashizarur. To‘g‘ri, ba’zihollardarasmiyvanorasmiyliderbirshaxsbo‘lishihammumkin. Bujudaqulay, lekinliderlikvaziyatgabog‘liqbo‘lganiuchunhamularningo‘zgaribturishinihisobgaoladiganbo‘lsako‘qituvchiningboshqarishmaxoratiyokisan’atiuningnorasmiyliderlarbilansamaraliishlashusulidir.
SHundayqilib, harqandayliderobro‘gaega. Obro‘lilikshaxsningshundayxususiyatiki, uboshqashaxslargahamhissiy-emotsional, hamirodaviyta’sirko‘rsataolishqobiliyatigaegadir. Norasmiyobro‘lilikya’nishaxslararomunosabatlarmahsulisifatidaorttirilganobro‘judasamaralidir. Odamlarko‘ngligayo‘ltopish, ularniturlivaziyatlardatushunaolish, ishonchvashungao‘xshashlarobro‘orttirishmezonlaridandir.
Do'stlaringiz bilan baham: |