AbraxamXaroldMaslou
(1908-1970)
Amerikliktaniqlipsixolog51
Ehtiyojlarierarxiyasinazariyasiasoschisi
|
|
Maslouningehtiyojlarierarxiyasi52
O‘zo‘rninitopish
O‘zo‘zinixurmatqilish
Sevgi, qaramlik
Xavfsizlik
Fiziologikextiyoj
|
MaslouAlbertEynshteyn, AbraamLinkoln, MartinLyuterKingSer, XelenKellerkabihayotimuvaffaqiyatliodamlarnio‘rgangan53. Maslouhayotdao‘zo‘rninitopganodamlar, ijodiyinsonlarbo‘ladivaularboshqalargamehribonbo‘ladidebishonadi. Ulardachuqurdo‘stlikkaegabo‘lishistagiodatdaxususiybo‘ladi. Maslouningehtiyojlarierarxiyasishaxslarstatikemas, debhisoblaydi. Ularturlipaytdaturliehtiyojlarorqalimaqsadigaerishilgan. Misoluchun, bazanraqobatsabablaribirvaqtningo‘zidamavjudbo‘lishimumkin. Uningtanolinishiuchunehtiyojlar, masalan, shaxsiyxavfsizligiuchunehtiyojlaribirlashtirishmumkin. Nihoyat, o‘zarobir-tanqidnazariyasiG‘arbetiboritomonidannoxolisdebtaklifqilindi. Boshqamadaniyatlaro‘zini-marxamatlisifatida "hayotdao‘zo‘rninitopgan"54munosabatdabo‘lishimumkin. Ularo‘zsalohiyatigato‘laetibguruhehtiyojlariniqo‘llab-quvvatlashvaboshqalarmanfaatiuchuno‘zsalohiyatiniqurbonetishigaishonaman.
4. SHaxsnishakllantirishfaoliyat, muloqotvao‘z-o‘zinianglashorqaliamalgaoshiriladi. O‘z-o‘zinianglash, o‘z-o‘zinibilishvao‘zustidaishlashiavvalouningdiqqati, ongi, bevositao‘zigao‘zichkiimkoniyatlari, qobiliyatlarivahissiykechinmalarigaqaratilishinitaqazoetadi.YA’ni , ijtimoiyhulqshaxstomonidanunio‘rabturganodamlar, ularninghulq –atvorlarigae’tiborberishdantashqari, o‘ziningshaxsiyharakatlarivaularningoqibatlarinimuntazamtarzdatahlilqilib, o‘z-o‘zinianglaboladi.
Ijtimoiylashuvjarayonidakishiningodamlarbilanmuloqotikengayibboradi. O‘z-o‘zinianglashkishidabirdanigapaydobo‘lmaydi, hayotdavomidaturliijtimoiyta’sirlarostidayig‘ilabboradihamdao‘ziningquyidagikomponentlarigaegabo‘ladi:
- o‘ziniboshqadunyodagifarqinianglash;
- “Men”nianglashsub’ektivfaoliyatningboshlang‘ichfaolligidir;
- o‘ziningpsixiksifatlarinianglash, hissiyo‘z-o‘zinibaholash;
- muloqotvafaoliyatdato‘plangantajribalarasosidao‘z-o‘zinihurmatqilishvabaholashnishakllantirish;
O‘z-o‘zinianglash, o‘zidagimavjudsifatlarnibaholashjarayoniko‘pinchakonkretshaxstomonidanog‘irkechadi, ya’niinsontabiatishundayki,uo‘zidagio‘shajamiyatme’yorlarigato‘g‘rikelmaydigannoma’qulsifatlarnianglamaslikka, ularniyashirishgaharakatqiladi.
O‘z-o‘zinianglashquyidagidarajalargaega:
1) O‘ziniijtimoiymuhitningsub’ektisifatidaajratibolishi;
2) Faolliginianglashi(o‘ziniboshqarish);
3) Boshqalarorqalio‘zinianglash(menboshqalardanimaniko‘rayotganbo‘lsam, umeningsifatlaribo‘lishimumkin);
4) Refleksiyaasosidao‘z-o‘zinibaholash(ichkitajribalarinianglash).
Psixologiyanuqtai-nazaridanshaxsquyidagibelgilargaega:
Uaniqbirinson;
muayyanjamiyatninga’zosi;
Muayyanjamoagamansublik;
Muayyanbirfaoliyatyokifaoliyatlarbilanshug‘ullanadi;
Atrof-muhitvavoqelikkanisbatano‘ziningmunosabatigaega;
O‘zigaxosindividualxususiyatlargaega.
Bundantashqarishaxso‘zigaxosquyidagipsixologikxususiyatlargaega:
O‘z-o‘zinianglash;
Individuallik- o‘zigaxoslik;
O‘z-o‘ziniboshqaraolishlayoqati;
Muayyanfaoliyatturidanamoyonqiladiganfaolligi;
Ijtimoiyaloqatizimigaqo‘shilganligi.
Individualxususiyatlarginaisonnishaxsgaaylantiradi.Demak , shaxsningmukammalligiuningo‘z-o‘zinianglashinirivojlanganligigabog‘liq.
6.“Men” obrazivao‘z-o‘zinibaholash.
SHaxsningo‘zhulq-atvorixususiyatlari, jamiyatdagitasavurqilishdan “Men” obrazidebataladi.”Men” obraziningijtimoiypsixologikahamiyatishundaki, ushaxstarbiyasiningvatarbiyalanganliginingmuhimomillaridanhisoblanadi.Tarbiyashaxsningo‘zivao‘zsifatlarito‘g‘risidagitasavvurlarningshakllanishjarayonidir.
O‘zo‘zinianglash, o‘zidagimavjudsifatlarnibaholashjarayoniko‘pinchaaniqbirshaxstomonidanog‘irkechadi.Uo‘zidagijamiyatme’yorlarigato‘g‘rikelmaydigannoma’qulsifatlarnianglamaslikka, ularni “yashirishga”harakatqiladiki, hattoki , bundaytasavvurvabilimlarongsizliksohasigasiqibchiqariladi.“Men” obraziningijobiyyokisalbiyligidayanao‘shashaxsnio‘rabturgantashqimuhit, o‘zgalarvaularningmunosabatlarikattaahamiyatgaega. Insono‘zgalargaqarab, ularnio‘rnidao‘ziniko‘rgandektasavvurqiladi. Bujarayonpsixologiyadarefleksiyadeyiladi. Uningmohiyati – aynano‘zigao‘xshashobraziorqalio‘zobrazinishakllantirish, jonlantirishdir.Refleksiya“Men” obraziegasiningongigata’luqlijarayondir.
“Men” obraziasosidaharbirshaxsdao‘ziganibatanbaholartizimishakllanadi, butizimobrazgamostarzdaharxilbo‘lishimumkin. O‘z-o‘ziganisbatanbahoturlisifatlarvashaxsningorttirilgantajribasiasosidayotganyutuqlarigabog‘liqholdaturlichabo‘lishimumkin. SHaxsdao‘zo‘zinibaholashuningongitizimidagimezonlarga, ya’niuningo‘zisub’ektivtarzdashumunosabatlarniqanchalikqadrlashigabog‘liqtarzdashakllanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |