Freydizmyo‘nalishi – buyo‘nalishningasoschisiZ. Freydbo‘lib, ushaxsnitug‘ilgantoumriningoxirigachashaxvoniyhislarningqondirilishibilanbelgilaydi.
Bixeviorizmyo‘nalishi – buyo‘nalishningasoschisiDj. Uotsonbo‘lib, shaxsnishaxsbo‘lishiuning “xulq -atvori” bilanbelgilanadi. Bixeviorizmxulq-atvorpsixologiyasisifatidatalqinetiladi. Xulq-atvornitahlilqilishob’ektivxaraktergaegabo‘lishaxsningtashqireaksiyalarinio‘rganishcheklangandir. Ularshaxsningichkidunyosinio‘rganishumumanmumkinemas, uinson “qoraquti” sifatidasaqlanadi. Bixeviorizm “stimul-reaksiya” (S-R) formulasiorqalishaxsnitadqiqqiladi.
3. SHaxsijtimoiyta’sirlarmahsulisifatida.
Ijtimoiymuhit – buinsonningmaqsadlarvarejalarasosidafaoliyatko‘rsatadigandunyosidir. “Aqllizot” tushunchasinio‘zidaifodaetuvchijonzotningpaydobo‘lganigataxminan 40 mingyildanoshibdi. Budavrdaolimlarninge’tirofqilishlaricha, 16 mingavlodalmashganemish. Harbirindividniyokishaxsnio‘rganishmasalasiuningbevositaijtimoiymuhitivaijtimoiyme’yorlaridoirasidao‘rganishnitaqazoetadi.
SHaxs – ijtimoiyvashaxslararomunosabatlarningmahsuli, onglifaoliyatningsub’ektibo‘lmishindividdir. SHaxsgataaluqliengmuhimtasnifhamunigjamiyatdagimurakkabijtimoiymunosabatlargabevositaaloqadorlik, ijtimoiyfaoliyatganisbatanhamob’ekt ,hamsub’ektbo‘lishlikdir.
SHaxsgataaluqlifazilatlardanengmuhimisho‘qi, tashqi –ijtimoiyta’sirlarnio‘zongivaidrokibilanqabulqilib, so‘ngrashuta’sirlarningsub’ektisifatidafaoliyatko‘rsatadi.
SHaxsningijtimoiyhulqigaturlitashqikuchlarta’sirko‘rsatadi: siyosiy, mafkuraviy, iqtisodiy, ma’naviy, ahloqiyvaboshqalar. SHaxsturliijtimoiymunosabatlartizimita’siridabo‘ladivao‘zxatti-harakatlariniijtimoiyme’yorlarasosidaamalgaoshiradi.
Ijtimoiyme’yor – shaxshayotidashundaykategoriyaki, ujamiyatningo‘za’zolarihulq-atvoriganisbatanishlabchiqqanvako‘pchiliktomonidane’tirofetilganharakattalablaridir. Masalan: o‘zbeklarningdasturxonatrofidayuzlarigafotihatortishlari – bume’yor; talabaningdarsgashartlikiyinibkelishi – me’yor. Bume’yorlarniayrimalohidaodamishlabchiqmaydi, ularbirkundayokibirvaziyatganisbatanhamishlabchiqilmaydi. Ularningpaydobo‘lishiijtimoiytajriba, hayotiyvaziyatlardako‘pchiliktomonidane’tirofetilganligifaktibilanxarakterlanadi.
Ijtimoiyme’yorlarijtimoiysanksiyalarorqalinazoratqilinadi. Ijtimoiysanksiyalar – me’yorlarningshaxshulqidanamoyonbo‘lishininazoratqiluvchijazovarag‘batlantirishmexanizmlaribo‘lib, ularningborligitufaylibizalohidavaziyatlardaijtimoiyhulqme’yorlarinibo‘zmaslikka, jamoatchilikningsalbiyob’ektigaaylanibqolmaslikkaharakatqilamiz.
Alohidabirshaxsjamiyattomonidanishlabchiqilganvaqabulqilinganijtimoiyme’yorlarvasanksiyalarniuyokibuijtimoiyrollarnibajarishorqalio‘zhulqidanamoyonqiladi. Rol - shaxsganisbatanshundaytushunchaki, uninghayotiyvaziyatlardagihuquqvaburchlaridaniboratharakatlarimajmuinibildiradi(Talabarolimisoli).
Do'stlaringiz bilan baham: |