O‘z-o‘zinitekshirishuchunsavollar
1. Insoniymunosabatlarpsixologiyasi.
2. SHaxslararomuomalaningshaxstaraqqiyotidagio‘rni.
3. Muomalaningpsixologikasoslari
4. Muloqotningpsixologikvositalari.
5. Muloqotvaunio‘rganishmuammolari.
Foydalanilganadabiyotlar:
Charles Stangor. Introduktion to Psychology. 2011.
ODAM-TEXNIKA TIZIMINI BoshqarISH VA UNDA MEHNATNI TASHKIL ETISH
Reja:
1.Boshqaruvhaqidatushuncha.
2. Rahbarlikboshqaruvfaoliyatisifatida.
3. “Odam-texnika”tizimida mehnatni tashkil etish.
3. Mehnatni tashkil etish va kasbga yo‘naltirish.
Tayanchso‘zlar: boshqaruv, personal, rahbarshaxsi, liberal, avtoritar, demokratikboshqaruv,., mutaxassislik, ixtisoslik, “Odam-texnika” tizimi, mehnat ritmi, ish rejimi, tanlov.
Oxirgiyillardainsonomiligae’tiborningortibborishimunosabatibilanboshqarishpsixologiyasimasalalarigahamqiziqishkuchaydi. SHuasosdaijtimoiypsixologiyaningmaxsusbo‘limi — boshqarishpsixologiyasipaydobo‘ldi. Boshqarishpsixologiyasipsixologiyaningshundaytarmog‘iki, uboshqaruvfaoliyatibilanbog‘liqbo‘lganmuammolarni, shaxsvashaxslarguruhitomonidanboshqaguruhlarfaoliyatinisamaralitashkiletishvabirgalikdagifaoliyatiniamalgaoshirishningpsixologikmexanizmlarinio‘rganadi.
Boshqarishmuammolarihambirqanchafanlartomonidano‘rganiladi, jumladan, falsafa, tarixiqtisod, xuquqshunoslikvapsixologiyauningo‘zigaxostomonlariniochishbilanshug‘ullanadi. Psixologiyaboshqarishnihamob’ekti, hamsub’ektinio‘rganadi. Psixologiktadqiqotlardao‘rganiladiganolimlarjamoasi, alohidashaxs, ularningpsixologikholatlari, ulardagiayrimjarayonlarvavazifalariboshqaruvob’ektidebaytiladi. Boshqaruvningsub’ektio‘rganilgandaesaodatdaboshqaruvchishaxsyokiodamlarguruhinazardatutiladi.
Psixologiyako‘proqboshqaruvchishaxsfaoliyatiningpsixologikasoslarinio‘rganadivashuasosdabuysunuvchilarishlarinnsamaralitashkiletish, aniqvato‘g‘riqarorlarqabulqilishuchunqandaypsixologikxolatvajarayonlarnio‘zidatarbiyalashlozimligikabiqatormuammolarniechadi. Masalan, konkrethayotiysharoitlardaagarboshliqmajlisolibborayotganbo‘lsa, harbirso‘zgachiquvchilarningfikrlari, ma’ruzalarivahokazolarorqaliularningpsixologikholatlarianiqlanadi, yangiishdasturlariishlabchiqariladi, qabulqilinganqarorlargako‘raboshliqningvaxodimlarningharbirigaalohidailmiyko‘rsatmalarvamaslahatlarberiladi.
Boshqaruvpsixologiyasiboshliqfaoliyatinianalizqilgandaasosiydiqqatniboshqarishuningehtiyojiyokiqobiliyatlarigamosyokimosemasligi, qaysiindividualxususiyatlarigako‘rauboshliqdarajasigako‘tarildi, ishnimuvaffaqiyatliamalgaoshirishuchunuboshqaruvningqayusullaridanfoydalanyapti, xodimlargapsixologikta’sirko‘rsatishmaqsadidauqandayta’siruslublariniqo‘llayaptikabiqatormasalalargaqaratadi. Boshliqbo‘lishishigaturlishaxslarningmunosabatlariharxil, chunkikimdirboshliqdabo‘lganimtiyozlargaberiladi, kimuchundirungaberilajakhuquqlarniafzalko‘rishxos, kimgadiryuksakmas’uliyatlarnibo‘yingaolishma’qulkeladi. SHaxslarningboshliqfunksiyalarihaqidagitasavvurlariqanchalikxilma-xilbo‘lmasin, boshliqdanrealsharoitlardaodamlarguruhinianiqmaqsadasosidafaoliyatgayo‘llash, ulargaboshbo‘lish, turlitadbirlarniamalgaoshirish, obro‘gaegabo‘lish, harbirqilinganishuchunjavobgarliknio‘zbuynigaolishkabiko‘plabsifatlarningmujassambo‘lishitalabqilinadi.
Ayniqsaboshliquchunturliguruhlardagi, ko‘pholdabirboshliquchunbirvaqtningo‘zidabirqanchaguruhlardagishaxslararomunosabatlarningxarakterigajavobgarbo‘lishqiyinchiliklarturdiradi, chunkio‘shaguruhlarnitashkiletganharbirshaxsningo‘zigaxosindividualligi, boshqaruvchihaqidagiulartasavvuriningharxilligivaguruhlardanorasmiyliderlarningborligiboshliqdanodamlarbilanishlashborasidahamtajribaning, hampsixologikfahm-farosatningvasabr-qanoatningbo‘lishinitalabqiladi. SHuninguchunhamkundalikhayotimizda, hamilmiyadabiyotlardatez-tezyonma-yonishlatiladigan ''lider" va ''boshliq" tushunchalariningpsixologikmazmunlarinianalizqilibchiqishmaqsadgamuvofiqdir.
Hozirgizamonmenejmentningpsixologikasoslarifaniningvazifasi - buyangitexnikavatexnologiyalarnikengqo‘llaganholdamazkurjarayonningengmaqbulsamaraliilmiy-nazariy, metodologiknegizlariniyaratish, mexanizmlarinikashfqilishvaularniinsonomiligamuvofiqlantirishdaniboratdir.
XXasrning 60-80 yillaridaAQSHvaEvropaningbirqatormamlakatlaridazamonaviymenejmentnazariyasirivojlanaboshladi. Ilg‘ordavlatlarningnazariyotchilaritizimlimenejmentnitashkilqilishmaqsadida XXI asrningbo‘sag‘asidapsixologiyafanidabirqanchakonsepsiyalarniishlabchiqdilar94, chunonchi:
- tizimliyondashuv
- tarmoqlararouyg‘unlik
- ichkivatashqiomillargaasoslanuvchimenejmentlikka
bog‘liqidoraetishmajmuasiniyaratish
- gemogenvageterogenxususiyatlarinihisobgaoluvchiomilga
asoslanishvahokazo.
1. Tizim - bubir-biribilanizchilo‘zarobog‘liqlikka, uyg‘unlikkaegabo‘lganqismlarningmajmuasidir. Harbiralohidaqismyaxlittizimningsifatvashakljihatidano‘zgarishigao‘zhissasiniqo‘shadi, shuningdek, uningo‘zihammuayyandarajadatakomillashadivafaollashadi. Psixologiknuqtainazardantashkilotyokimuassasa - buyaxlitochiqtoifadagitizimningaynano‘zidir. Uningtuzilishidahamob’ektlar, hamsub’ektlaraniqtartibdao‘zarouyg‘unlashganholdamujassamlashgandir. Xuddishuboisdanuninghukmsurishi (umrboqiyligi) tashqivaichkimuhitmutanosibligigabevositabog‘liqdir. Tizimliyondashuvdatashkiliymenejmentgabinoanuningtarkibidagipsixologikvaijtimoiypsixologikhodisalardantashqari (iqtisodiy, ilmiy-texnik, ijtimoiy-siyosiy, madaniy-ma’rifiy) muhitgae’tiborberiladi.
2. Garchitizimliyondashuvdayaxlittashkilotyokimuassasaqandaytarkibiyqismlardantashkiltopganligianiqbo‘lsa-da, biroqbuqismlarningqaysibirisibirlamchi, qaysisiikkilamchiyokiuchlamchidarajaliekanligigaqat’iye’tiborqaratilmaydi.
Modomikishundayekan, tashkilotningyokimuassasaningqaysibirqismio‘tamuhim, deganmuammogavaziyatlitahlil (yondashuv) ro‘y-rostjavobberaoladi. Mazkurholatdatashkilot (muassasa) dagiichkitarkibiyo‘zgarishlartashqimuhitningta’siribilanuzviybog‘liqholdao‘rganiladi. Ichkitarkibmexanizmitashqimuhitomilibilanuyg‘unlashadi, natijadamuammonihalqilishvaziyathukmi, mohiyatigasingibketadi. SHunialohidata’kidlabo‘tishjoizki, turlidarajadagi, xususiyatdagivaziyatharxilbilimnitaqozoetadi, oqibatdako‘rsatkichlarushbupsixologikhodisaningharakatlantiruvchisiyokita’minlovchisifunksiyasinibajaradi.
3. Menejmentdatashkiliymexanizmlarningengoqilonayo‘llariniishlabchiqishimkoniniberadi. Mazkurnuqtainazardanmenejmentquyidagifunksiyalarnibajaradi:
- faoliyatyokiishlabchiqarishningasosiyyokiboshmaqsadinianiqlash;
- muammoechimibo‘yichaqarorqabulqilish;
- muammoechiminitopishningyo‘lvavositalarinirejalashtirish;
- ushbujarayonniamalgaoshirishnitashkillashtirish;
- yuzagakelganob’ektiv, sub’ektivsharoitlargavafavquloddagivaziyatgamoslashtirish;
- muammokechishininazoratqilishvahokazo.
4. Ungaasosanboshqarishning:
- operatsiontamoyiliga;
- qarorqabulqilishnazariyalariningo‘zigaxos
tamoyillariga;
- ilmiymenejmentmohiyati, tuzilmasikabilargaasosiy
e’tiborqaratiladi.
Insonxatti-harakatiningzamiridadoimiyuninguchundasturiymaqsad, maylmujassambo‘ladi, natijadaungako‘rashaklninguyokibumunosabatlarijarayonidan (masalan: ishlabchiqarishdagiijtimoiyruhiymuhit) ta’sirlanishiyuzberadi, bundauningxarakterigaxosbelgilarinianiqbilibolishmumkin. SHuninguchunhammazkurjarayon, xususiyatvaholatlarmenejmentningpsixologikasoslarifaniningilmiytadqiqotpredmetigaaylanishizaruratdir. Psixologikbilimlarningbundaytarzdatizimlashuviteranlik, ob’ektivlikvaishonchnegizidajiddiytashkiliy - menejmentlikishlariniolibborishuchunmustahkamasosbo‘laoladi.
SHuo‘rinda “munosabat” kategoriyasinimisoltariqasidao‘rganishfoydalidir. Munosabat - faoliyatrivojlanishiningko‘pqirralijarayonihisoblanib, uodamlaro‘rtasidagihamkorlikdagifaoliyatningehtiyojlaridankelibchiqadigano‘zarobog‘lanishlarningmurakkabmajmuasinio‘zidabevositaaksettiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |