O‘zbekistonrespublikasitransportvazirligi toshkentdavlattransportuniversiteti “Ijtimoiyfanlar” kafedrasi

Liderlikkaoidnazariyalar
Liderlikhodisasito‘g‘risidagapketarekan, liderliknazariyalarixaqidahamqisqachato‘xtalibo‘tisho‘rinlidir. Hozirgikungaqadarliderlikto‘g‘risidaasosanuchtanazariyamavjud:

• 
  Xarizmatiknazariya;
  
• 
  vaziyatgabog‘liqliknazariyasi;
  
• 
  sintetiknazariya.
  

Jahonijtimoiypsixologiyasifaniningturlichayo‘nalishlari, harxilxususiyatlinamoyondalaritomonidanto‘planganbehisobhamnazariy, hamamaliymateriallarnitahlilqilishvaumumlashtirishularnimuayyanmohiyatiga (mazmuniga) ko‘ramenejer (rahbar)larniquyidagitiplarga (toifalarga) ajratishimkoniniyuzagakeltiradi⁹⁵:

I. Faoliyatningmazmunigako‘ra:

1. 
   Ilhomlantiruvchi.
   
2. 
   Ijroetuvchi (ijrochi).
   
3. 
   Hamilhomlantiruvchi, hamijroetuvchi (ijrochi).
   

II. Faoliyatninguslubigabinoan:

1. 
   Avtoritar.
   
2. 
   Demokrativ.
   
3. 
   Liberal.
   
4. 
   Pedantizm.
   
5. 
   Aralash (diffuz).
   

III. Faoliyatningxususiyatigaqarab:

1. 
   Universal (ko‘pqirrali, ko‘pyoqlamakengixtisosli, ya’nikengprofilli).
   
2. 
   Biryoqlama, ya’nitorixtisosli, cheklanganxususiyatli.
   

Endiushbupsixologiktasnifga, turkumlashgaasoslanganholdaularningharqaysisigataalluqlibo‘lgantavsiflargato‘xtalibo‘tamiz. SHuningdek, yaqqolhayotiytajribalargaasoslanibularningmohiyatiniochishga, psixologikhodisalariniesaro‘y-rosttushuntiribberishgaharakatqilamiz.

Ijtimoiyhayotningturlibo‘g‘inlarida (infrastrukturasida) faoliyatko‘rsatayotganmenejer (rahbar) larningayrimlario‘zlariningshaxsiyfaolliklari, belgilanganmaqsadlarganisbatansobitqadamliklari, ijodiyrejalari, barqarorirodaviysifatlari, o‘zinio‘ziboshqarish (regulyativ) imkoniyatlaribilano‘zqo‘lostidagixodimlarida, o‘rtabo‘g‘indagi (lavozimdagi) xizmatchilarida (o‘rinbosarlarida) xulq-atvorga, muomalagavafaoliyatgaundovchimotivatsiyalarita’siridashijoat, ishonch, ijtimoiyburchhis-tuyg‘ulariniuyg‘otadi. Faollashtirishningob’ektiv (tabiiy) omillari (ya’nishart-sharoitlar, ishchanlikmuhiti, texnikavositalari, mehnato‘rniningsangigieniktalablarigajavobberishligi, ishhaqinito‘lashningto‘g‘riyo‘lgaqo‘yilganligivahokazo) vasub’ektiv (ichkiruhiy) jabhalarianglashilganmotivlar, qiziqish, shaxsiyvaijtimoiyustanovkalar, ya’nipsixologikiliqmuhit, g‘oyaviye’tiqod, yuksakhislar (axloqiy, aqliy, estetik, praksik, ya’nimehnatdanlazzatlanishhissikabilar) danunumli, omilkorlikbilan, odilonavaoqilonafoydalanish. Ba’zibirruhiyholatlarda, vaziyatlardamehnatsevarlik, vatanparvarlik, optimistik, milliyg‘ururnamunalarininamoyishqilishorqalio‘zqo‘liostidagilarningruhiyatidailhom, intilishxohish, istak, ezguniyattuyg‘ularinivujudgakeltirishmaqsadgamuvofiq.

Millatparvarlikyuksakhissiniamaliyotdaqarortoptirish, ro‘yobgachiqarishyordamidao‘zgakishilarda, begonaodamlardataqlidchanlik (imitatsiya), o‘xshashgaintiluvchanlik (identifikatsiya), kutilayotgannatijanioldindanpayqash, modeliniko‘zo‘ngigakeltirish (antitsipatsiya) sezgirligini, ya’nisensorikaninamoyonetishaynimuddaodir. O‘zqo‘liostidagiodamlarnishaxsiyxatti-harakatlaribilanromqilish, mahliyoetish (lotincha-attraksiya), tanaa’zolariningtonusiniko‘tarishnierishish, biologikshartlanganichkiimkoniyatlarvazaxiralarniishgatushirishgatabiiyjihatdannegizhozirlashijobiymahsullarnikeltiribchiqaradi.

Bugungikundamehnatpsixologiyasiningmuammolaridolzarbbo‘lib, undamavjudmashinabilaninsonnimoslashishigaurinishio‘rganiladi.Mashina “malumot” bo‘lib, insonesauni “izlovchi” likqiladi.Buo‘z-o‘zidanquyidagimasalaniechishgaolibkeladi, yaniqandayqilibkishilarqobilyatinitanlamoq, qandayqilibularnio‘qitmoq, o‘rgatmoq, qobilyatlariniqayyo‘sindarivojlantirmoqkabilarnibirlashtiradi.

YAngimamlakatlarkonstruktorlariilgarigidavrlardamashinanitexnikvazifasimuammolariniechibkelishagbo‘lsaham, lekinafsuski, ulartomonidanyaratilganmashinalarniboshqaruvchiinsonimkoniyatlarihisobgaolinmagan.Masalan, Fordningzavodidaavtomobilmotoriuchunsilindirblokiningishlaydiganstanokibo‘lib, u ”habashcha” deganlaqabolganedi, amerikaliklaro‘shastanokdabirnechakunishlayolmagandilar.Fordningboshqastanoklaridaishalshishchilarmehnatjarayonidagiharakatiibtidoiyo‘yingao‘xshabketardi.

Mehnatpsixologiyasidaanchadanbuyon, bizdahamxorijdahamboshqayo‘nalishlarbelgilabolindi, yanikim “malumot” insongabo‘libendinafaqatjismoniyholatibalkiyanapsixologikimkoniyatlarihamkiritildi.Endimashinaesaxuddi “izlanuvchi” sifatidaqaralmoqda.KembrijUniversitetiningpsixologiF.Barlettushbumuammonimashinaninginsoniylashuvidebnomladivaboshqahammayo‘nalishdagiishlaroxirgiyillardagiumumtanolgan “muhandislikpsixologiyasi” debnomoldi.Bzidaushbuyo‘nalishyana “obekt-psixologiya” debhamataladi.Ushbuyo‘nalishoxirgiyillardasamaralikibernetikabilanhamkorlikdarivojlanibkelmoqda.Undanoldingidanfarqlio‘laroqinsonnimashinasifatidako‘rishgaintilayotganbo‘lsa, injenerlikpsixologiyasiaksinchamashinadainsonniko‘radi.

Muhandislikpsixologiyasitexnika, ayniqsaavtomashinavaelektronikataraqqiyotimunosabatibilanumumiypsixologiyaningbirtarmog‘isifatidapaydobo‘ldi. Muhandislikpsixologiyasiumumiypsixologiyaningbirtarmog‘isifatidatexnikto‘zilmalarvainsonningaxborotalmashinishjarayonlarinio‘rganadi. Ba’zidamuhandislikpsixologiyasitexnikapsixologiyasitushunchasibilanhamyuritiladi.

Mashinalartiziminingahvolivaishiningborishihaqidaharxilsignallarqabulqilayotgan, pultboshqarmasidaishlabturganmuhandisdantezvaaniqidrokqilish, tezharakat, diqqatningtezko‘chishivataqsimlanishibilanbirgalikdakengko‘lamlidiqqat, farosatningtezligivatopqirlik, hissiyvazminlikvao‘z-o‘zinitutabilishkabisifatlartalabqilinadi. Insonpsixikasiningbuxususiyatlarinianiqlabberishvaamaliyotgatadbiqetishmuhandislikpsixologiyasiningengmuhimvazifalaridanbiridir.

Davrimizningbuyuktexnikaprogressimunosabatibilanpsixologiyasohasidahamyangi, judaqiziqarlimuammolarpaydobo‘ldi.

Insonkeyingiyillardavomidaatomyadrosiningsiriniegalladi, reaktivvaraketatexnikasi, avtomashina, elektronika, telemexanikataraqqiyotidaajoyibyutuqlarniqo‘lgakiritdi, kibernetika, radioastronomiya, radioximiya, astrobotanikasingariyangifanlarnikashfetdi. Fanvatex­nikainsonqo‘likuchlarini, harakatlartezligini, ko‘ziningquvvatini, eshitishsezgirliginimillionmartaorttirdi, tafakkuroperatsiyalaritezliginiyuzvamingmartalabkuchaytirdi.Bularninghammasiinsonaqlivaijodiyirodasigaxoskuchvag‘ayratiningzafaribo‘ldi. Buyutuqlarninghammasitadqiqotchilare’tiboriniinsonningaqliyvaijodiykuch-imkoniyatlarioxirnechog‘liyuksalishimumkinekandeganmasalalargayanabirmartaqaratishgamajburqiladi.Muhandislikpsixologiyasitexnika, ayniqsaavtomashinavaelektronikataraqqiyotimunosabatibilanumumiypsixo­logiyavamehnatpsixologiyasiningbirtarmog‘isifatidapaydobo‘ldi.Muhandislikpsixologiyasimashinalarkonstruksiyasiin­sonningpsixikxususiyatlarivaimkoniyatlarigamoslashtirishningamaliymasalalarinio‘rganishbilanshug‘ullanadi.Busohaningvazifasi, xususan, mashinayokibutunbirma­shinalarsistemasiniboshqarayotganinjener-texnikxodimlarningidrok, diqqat, xotira, tafakkur, emotsionalkechinmalarvairodasigaxosbo‘ladiganxususiyatlarinianiqlashdaniboratdir.

Mashinalarishiningahvolivaborishihaqidaharxilsignallarqabulqilayotganpul’tboshqarmasidaishlabturganipjenerdantezvaaniqidrokqilish, tezreaksiya, diqqatningtezko‘chishivataqsimlanishi, kenghajmlifarosattezligivachopqirlik, emotsionalvazminlikvao‘z-o‘zinitutabilishkabisifatlartalabqilinadi. InsonpsixikasiningbuxususiyatlarinianiqlabberishMuhandislikpsixologiyasiningengmuhimvazifalaridanbiridir.
Muhandislikpsixologiyasi “Odam-texnika” tizimidagifaoliyategalariningumumiyvatexnikaviyiste’dodinio‘rganishvauniqandayshakllantirishmasalalarinio‘rgatadi.

“Odam-texnika” tizimimunosabatlariqaytarzdaamalgaoshirilishikerak? degansavoltashlanadi.

“Odam-texnika” tiziminiboshqarishuchunmehnatkashlarningpsixologikxususiyatlarivaularningo‘zigaxosligimuhimahamiyatgaega.

Ishchivaxodimlarningpsixologikmasalalariquyidagilardaniboratbo‘lib, mehnatkashlarfazilatlariningijtimoiypsixologikxususiyatlarivaijtimoiyguruxlarningo‘zigaxosligi, sinfiy , kasbiyxususiyatlari, psixologikumumiylik, bog‘liqlik, moslik, ishonchvae’tiqodnio‘zidaaksettiradi.

Muhandislikpsixologiyasiningpaydobo‘lishitexnikloyihalar, ixtirolarvaqaytaqurishlarningtezrivojlanishidainsonrolinioshibborishivaundagiinsonomilinio‘rganishbilanbog‘liqdir.

Muhandislikpsixologiyasininguslubiyprinsipitexnikaniinsonparvarlashtirishvainsonnnimehnatfaoliyatiningsub’ektisifatidako‘ribchiqadi. Muhandislikpsixologiyasimashinalarloyihasiniinsonningpsixikxususiyatlarivaimkoniyatlarigamoslashtirishningamaliymasalalarinio‘rganishbilanshug‘ullanadi. Busohaningvazifasimashinavabutunbirmashinalartiziminiboshqarayotganmuhandis –texnikxodimlarningidroki, diqqati, xotirasi, tafakkuri, xissiyotivakechinmalarihamdairodasigaxosbo‘lganxususiyatlarinianiqlashdaniboratdir.

Muhandislikpsixologiyasiinjener-texnologdanhissiyvazminlik, o‘z-o‘zinitutabilish, diqqatiningtezko‘chishivataqsimlanishi, farosatiningtezligivatopqirliginitalabqiladi.

Muhandislikpsixologiyasisohasigayaqin, ko‘pinchaxattoubilanyaqinlashibketadigansohabu-psixologiyaningbionikabo‘limidir, yoki “psixobionika” dir.Bizgamalumki, bionikajogivorlarorganizmidantexnikadafoydalansabo‘ladiganqonuniyatlarnio‘rganadi, “psixobionika” mashinagapsixikadanolinganhammanarsaniberishgaxarakatqiladi, undafaqatinsonpsixikasidantashqarijonoivorlarpsixikasidanhamfoydalanildai.Buerdaumumiymuammolarmavjudhamdaular “injenerlikpsixologiyasi” bilan “berkitilgan” ammofanningushbuikkisohasihaliboshqaboshqadir.

Dastlabmuhandislikpsixologiyasimateriallarinito‘plab, umumlashtiribchiqqanolimlarS.CHapanis, V.Karnet, S.Morganlar 1949 yildanashretdilar.Ularhaqqoniyravishdashuniqaydettilarkitexnikashundaybo‘sag‘agakeldiki, insonimkoniyatlaricheklanganligitufayliyaxshiuskunularhamso‘zsizundanfoydalanishdayaxshinatijalarberishinitaminlamaydi.

XX asrning 50-yillaridanetiboransobiqIttifoqdamuhandislikpsixologiyasijadalroqkengayaboradi.Muhandislikpsixologiyasidagimasalalrniturlimurakkabliklariniungaajratishmumkin:

1. 
   solishtirilibko‘rilayotganuskunalarvariantlariikkitasidan (yokibirnechasidan) qaysinisiyaxshiroq;
   
2. 
   o‘rganilayotganobektningpsixologiktomondannimasiyaxshivanimasiyomon;
   
3. 
   chngikonstrktorlanayotganmashinayokipribolargaqandaypsixologiktalabqo‘yilishikerak.
   

Oxirigimasalaanchamushkulvaungajavobzarurdir, umumnazariytadqiqotlardantashqari, undanavvalgiikkimasaladanolinganechimto‘g‘risidamalumotkerakbo‘ladi.

Oxirgiyillardamuhandislikpsixologiyasitexnikaestetikasibilantutushib “nimayaxshi” savoligaginaemas, balki “nimaqulay” manosidantashqari “ nimachiroyli” savollrinibermoqda.

K.K.PlatonovrahbarligiostidaV.M.Danilyakolibborgantadqiqotishuniko‘rsatadiki, ushbumuammonieksperimiental-psixologikmetodniqo‘llabechish-tezoradaamalgaoshadiaganishdir.

Dizaynerlarishinimuhandispsixologmutaxassislarbilanyaqinlashuvifaqatmaqullamoqkerak.MahalliyinjnerlarA.I.Leontev, B.F.Lomov, D.A.Oshaninishlaridatezvamuvaffaqiyatlirivojlanmoqda.Lekin, shunarsabezovtaqiladikiuo‘zidanyuqoridatavsiflanganspetsifikatsiyagasarflaydivamehnatpsixologiyasivazifasibilano‘rninialmashtirmoqda.Masalan, 1963 yildagipsixologlrning II sezdidaumumanmehnatpsixologiyasiseksiyasitashkillashtirilmaydi.

Muhandislikpsixologiyasibumehnatpsixologiyasitarmog‘ibo‘libtexnikanibutkulgumanizatsiyaqilishgaqaratilgan.Butexnikaniekspuulatatsiyaqilishkishilarnitanlashvatayyorlashungaegabo‘lganmasalalarnimuhandislikpsixologiyasibilanko‘pginaumumiymuammolaribo‘lganmehnatpsixologiyasiningboshqabo‘limlaribilanechadi.

M.I.Bobnevningdissertatsiyasidamuhandislikpsixologichismaqsadiquyidagichaifodalanadi:” injenerlikpsixologiyasipredmetibo‘libkishiningpsixologikxususiyatvahislatiqonuniyatinitasiritexnikaningkonstruktorlituzilishigatasiretishidir, shubilaninsonfaoliyatiningmurakkabsistemagaqo‘shilishidir”.

Muhandislikpsixologiyasimehnatpsixologiyasiningshundaysohasiki (franso‘zchadan igenieuz-muhandistexnikasohasidagimutaxassis) insonvamashinao‘rtasidagiaxborotlio‘zaroharakatjarayonlarivausullarinitadqiqetuvchisoha.

Muhandislikpsixologiyasiishlabchiqarishmehnatipsixikstrukturasiniqaytashakllantirishilmiytexnikaviyinqilrbisharoitidayuzagakelgan.Undaoperativaxborotniidrokqilishvaqaytaishlashvachegaralanganvaqtmobaynidaqarorqabulqilishjarayonlarimuhimtarkiblaribo‘lgan.Muhandislikpsixologiyasiningasosiymuammolari; 1) boshqaruvtizimidainsonningvazifalarinianalizqilishvainsonavtomatlashganqurilmalar, xususanEVMo‘rtasidagifunksiyalarnitaqsimlash.

2) operatorlaro‘zarofaoliyatniularorasidagio‘zaroaxborotlimuloqatvamunosabatnio‘rganish.

3) opnratorfaoliyatinipsixikstrukturasinianalizi.

4) operatorlarnixarakatlariishonchliligi, tezkorligi, aniqligisifati, effektivligigatasirko‘rsatuvchifaktorlarnio‘rganish.

5) insonniaxborotlarniqabulqilishjarayonlarni, insonnisensor “kirish” jarayonnio‘rganish.

6) insonniaxborotlarniqaytaishlashjarayonlariularnisaqlanishivaqarorqabulqilish, operatorlarfaoliyatiniregulyasiyasinipsixikmehanizmlarinio‘rganish.

7) insonxarakatlariniboshqaruvchilaribuyruqvaijroshakllanishijarayonlarini, uningnutqvamotor “kirish” jarayonlarigaxarakterikasinio‘rganish.

8) opnratorlikmuttaxassisligiuchunpsiodiagnostikametodlariniishlabchiqish, professionalorientatsiyavamuttaxassislartanlovinio‘tkazish.

9) operatorlarnio‘qitishjarayonininganalizivaoptimizatsiyasi.

Muhandislikpsixologiyasimehnatfaoliyatinialohidaelementlaridanmehnatfaoliyatinibirbutuno‘rganishdankelibchiqqan.Operatorniboshqaruvtizimininingoddiyzvenosisifatidaqarashdanunimurakkabyuqoritashkillashgantizim, mashinasentrikyondashuvdan-antropologiko‘tganday.

50 yillardamuhandislikpsixologiyasiningasosiytadqiqotpredmetini, priborlarnialohidaelementlariniidroketish (strelkaliko‘rsatkichlar, shkalalarnibo‘lish, yozuvuchunshrift) tashkilqilingan.70 yillardamuhandislikpsixologiyasioperatorningaxborotiniaksettirishko‘pkomponentlitizimbilano‘zaromunosabatinio‘rganishgao‘tdi.Xozirdainsonvaboshqariluvchitizimningo‘zaroadaptatsiyasimurakkabjarayonlario‘rganilmoqda.Buadaptatsiyaboshqaruvtiziminingmurakkabligivainsonmasuliyatigaqarabturlidarajadabo‘ladi.Muhandislikpsixologiyasiishlabchiqilganindividualadaptatsiyametodlarini, shuningdeko‘quvinformatsionsohalardako‘rishningmurakkabanomaliyalario‘quvchilaruchunhamqo‘llanilmoqda.Muhandislikpsixologiyasiningilmiynatijalariasosidaxalqxo‘jaligiamaliyotioperatorlrningishjoyinimuhandislikpsixologiyasiniproektlashtirish, boshqaruvpultlari, axborotniaksettirishtizimivausullariyo‘libilanamalgaoshiriladi.Muhandislikpsixologiyasidaquyidagitizimlarningqatorumumiyprinsiplarninngsintezishakllangan: Optimallokolichlik, avtonomnik, strukturalinazoratvaboshqaruvelementlarigaaksentvaularningo‘zaromutanosibligi, insonningishtempigapsixologlarning II sezdidaumumanmehnatpsixologiyasiseksiyasitashkillashtirilmadi.

Muhandislikpsixologiyasi- bumehnatpsixologiyasitarmog‘ibo‘libtexnikanibutkulgumanizatsiyaqilishgaqaratilgan.Butexnikaniekspluatatsiyaqilishkishilarnitanlashvatayyorlashungaegabo‘lganmasalalarnimuhandislikpsixologiyasibilanko‘pginaumumiymuammolaribo‘lganmehnatpsixologiyasiningboshqabo‘limlaribilanbirgaechadi.

M.I.Bobnevningdissertatsiyasidamuhandislikpsixologiyasiningmaqsadiquyidagichaifodalanadi: “Muhandislikpsixologiyaningpredmetibo‘libkishiningpsixologikxususiyativaxislatiqonuniyatinitasiritexnikaningkonstruktorliktuzilishigatasiretishidir, shubilaninsonfaoliyatiningmurakkabsistemagaqo‘shilishidir”.

SHubilanbirshalikdamuhandispsixologiyasiningrivojlanishijarayonida “insonmashina” tizimidagio‘zigaxosyondashuvniishlabchiqishzarurbo‘libqoldi.Buyondashuv “antropotsentrik” yani “insondan-mashinaga” degannomoldi.

“Inson-mashinamunosabati” boshqaruvtizimidamehnatsubektivamehnatquroliinsonopnratorfaoliyatiloyihalashtirish.Bulotsihalashtirishfaoliyatiboshqahammamasalalarningasosidir “inson-mashina” tiziminiishlabchiqishbilanbog‘liqdir.Mashinatsentrikyondashuvdanantrotsentrikyondashuvgao‘tishdaehtimolliksistemasinio‘rganishqatiydarajadako‘rsatiladi.Birinchixaraktlarqatiydarajadaprogrammalashtirilgan.Programmadako‘rsatilmaganshartlarberilsasistemaradqiladi.Ehtimolliksistemasivoqealargaasoslanibundaqatiyprogrammaboshqaruvimavjudemas.Oldindanolinganfaktlarasosidauyokibudarajadaehtimolliksistemasiko‘rsatibberadi.Insonmashinatizimida, sistemaliyondashuvloyihalashtirishobektialohidatizimdaemas, balkiumumiytexniksistemaorqaliisholibboradi.

Bundayyondashuvdvloyihalashtirish 3 asosiybo‘limgabo‘linadi.

1. 
   texnik-loyihalashtirish: tizimningtehnikbo‘liminiishlabchiqishbilanyakunlanadi. (alohidabog‘lamalarvao‘zaroaloqasi)
   
2. 
   Badiiy-sanatloyihalashtirishtalabalarning-talabiniqondirishzarurliktizimi (yoqimli, ko‘rkam, go‘zal)
   
3. 
   Muhandislik –psixologiyasiloyihalashtirishgasistemagakiritishbilanbog‘liqmasalalargaoidsavollarnixalqiladi.Uniloyihalashtirishda 6 taetabnikiritiladi;
   

1. 
   Boshqaruvobektininganaliz-xarakteristikasi.
   
2. 
   Insonvatexnikao‘rtasidaularningimkoniyatidankelibchiqqanxoldafunksiyalarnitaqsimlash.
   
3. 
   Operatorlarorasidahamfunksiyalarnitaqsimlash (buetabxardoimhamo‘zo‘rnigaegaemas, shundayvaziyatbo‘ladikibirguruhoperatorlarbirirormasalanixalqilsalargina)
   
4. 
   Operatorfaoliyatiningichkivositasiniloyihalashtirish.(insoonoperatortizimida, xotiraxajmi, diqqat, reksiyatezligi, emotsionalbarqarorlikvaxarakteristikalargatalabqilinadi.
   
5. 
   Operatorfaoliyatiningtexnikvositasiniloyihalashtirish
   
6. 
   Loyihagamuhandispsixologikbahovaolingannatijalarnitaqqoslash.
   

Buloyihalashtirishmuhandislikpsixologiyasiniloyihalashtirishdabirqatorpsixologikmetodlarko‘zatish, xarxilturdagiso‘rovnomalar, xarxilturdagieksperimentlardanfoydalaniladi.
2. Mehnatpsixologiyasiningvazifalarigaavvaloshaxsningmuayyanmutaxassisligisohasidagiishningmuvaffaqiyatlibajarilishinita’minlovchi, harbirkasbnixarakterlabberuvchipsixiksifatlarnio‘rganishkiradi.

Mehnatpsixologiyasiningquyidagivazifalarimavjudbo‘lib, mehnatfaoliyatidaayrimpsixikjarayonlarningnamoyonbo‘lishxususiyatlari, mehnatganisbatanuyokibumunosabatningahamiyati, ishdagianglanganlikningroli, mehnatunumdorliginioshirishdashaxsiysifatlarninazardatutishmuhimahamiyatkasbetadi.

Mehnatpsixologiyasiningasosiymuammolari - buinsonmehnatifaoliyatinuqtai-nazaridanmehnatjarayonidagiayrimpsixikxususiyatlarning (diqqat, idrok, hissiyot) namoyonbo‘lishxususiyatlari, mehnatganisbatanuyokibumunosabatningahamiyati, ishdaonglilikningroli, mehnatunumdorliginioshirishdapsixikjarayonlarningsifati, mehnatjarayonidakasbiyijodiyotningnamyonbo‘lishi, xodimlardagikonstruktiv-texnikaviytafakko‘rnirivojlantirishhamdaishjarayonidabilimlarniamaliyotdaqo‘llashmalakasinihosilqilishbilanbelgilanadi.

Mehnatpsixologiyasiningasosiyvazifalarigaishchivaxodimlarningjismoniyzo‘rberibqilinadiganharakatlardanozodbo‘lishiularningaqliysaviyasinikengaytirishga, mehnatjarayoniniijobiyhislarbilanboyitishga, davlatningyuksakmoddiy-texnikabazasiningyaratilishimunosabatibilanjismoniyvaaqliymehnato‘rtasidagifarqlarnitugatishuchunshart-sharoityaratishmuhimahamiyatgaega.

3.Mehnatnitashkiletishvaunisamaradorliginioshirishbilanbog‘liqbo‘lganmasalalarhamdolzarbmuammolardanbiridir. Bungakasbiytoliqish, mehnatritmivadamolishmasalalari, ishjoyivauningpsixologiktalablargamoskelishi, hayothavfsizliginioshiruvchishart-sharoitlarnio‘rganish, kadrlarqo‘nimsizliginioldiniolishhamdaharbirishchiningpsixikholatimehnatunumdorligigaqandayta’sirko‘rsatishinio‘rganmog‘ikerak.

Mehnatjarayoninisamaralitashkiletishrahbarningtashkilotchilikqobliyatigabog‘liqbo‘lib:

10. 
    rahbarishlabchiqarishdamoliyaviyvaiqtisodikmasalalarnito‘g‘rivaoqilonatashkiletishi;
    
11. 
    i/chtexnologiyasivailg‘ortajribalarnimahalliysharoitvaxodimlarningsaviyasigamoslashtirish;
    
12. 
    favquloddagii/chmuammosinitezkorlikbilanhaletish;
    
13. 
    o‘zvaqtidaindividualvajamoaviyqarorqabulqilishvabundakamroqxatolargayo‘lqo‘yish;
    
14. 
    xodimlar, i/cha’zolari, o‘rinbosarvayordamchilarhissiyotivamehnatgapsixologikmunosabatxususiyatinibaholayolishvakeskino‘zgarishlarqilish;
    
15. 
    tobekishilarjinsi, yoshi, aqliyvajismoniyimkoniyatlarinihisobgaolibfaolyaitnitashkiletish.
    

Kasbiyyo‘l-yo‘riqlarko‘rsatish, korxonalardamutaxassiskadrlanitanlashmasalalarinipsixologikjihatdanasoslashmuhimahamiyatgaega.

Kasbgayo‘naltirish – bukasbtanlashdayordamberadigshanshaxsningqiziqishlarivaqobiliyatlarihamdajamiyattalablarinihisobgaolganholdapsixologo-pedagogik, tibbiy, iqtisodiyvama’naviytadbirlaritizimisifatidagimehnattahlilishaklidir.

Kasbiymaslahat – bukasbtanlashdaqarama-qarshiko‘rsatmalarnitarketganholdabevositakasbgayo‘naltirishshaklidir.

Kasbiytanlov - kasbiy-texnikkollejbitiruvchilariningtormutaxassisligi, ularningisho‘rinlari, hattolavozimlaribo‘yichataqsimlashniamalgaoshiruvchimehnatekspertizasishaklidir.

Psixologiktanlov – bushaxsningpsixologo-fiziologiksifatlari, kasbiyqobiliyatlarininganiqmutaxassislikkamoskelishininamoyonqilishi, kelajakdagimehnatfaoliyativata’limigatayyorgarliklayoqatinibelgilovchitadbirlartizimidir.