O‗zbekistonrespublikasi oliyvao‗rtamaxsusta‘limvazirligi

САLS-  техnologiyaga  -  bu  BYADni  aloxida  bosqichlari  bo‗yicha 
avtomatlashgan echimlarni qo‗llab quvvatlashni ta‘minlovchi shuningdek 
uning  barcha  bosqichlariga  integratsiyalashgan  zamonaviy  information 
texnologiyadir.  Birinchi  bo‗lib  САLSni  konseptsiyasi  XX  asrning  70 
yillardaAQSHni oborona kompleksida bujudga kelgan.   
 
САLS-  техnologiyaga  bir  nechauslubiy  va  dasturiy  asboblarni 
qabullari  yig‘indisidan  tashkil  topadi.  Uslubiy  asbobga  buyim  va  uning 
BYADni  konseptual  va  mantiqiy  darajada    tartibga  soluvchi  xalqaro  va 
milliy standartlar komplektlarini ko‗rsatish mumkin.   
BYADni    turli  bosqichlariga  doir  standart  ma‘lumotlardan 
foydalanishni qo‗shilishini ularning unifikatsiyasi hisobini  ta‘minlaydi,  
Xalqaro  САLS  standartlar  tizimi  salmog‘I  keng-ko‗lamli  bo‗lib  u 
irmoqlangan.  Ular  ichidan  markaziy  joyni  ISO  10303(STEP),  sanoat 

---

59 
 
mahsulotlarini yashash davriyligini barcha bosqichlarini aniqlovchi vosita 
egallaydi.  
Standart ISO 10303  bir qator xujjatlardan iborat, unda uning asosiy 
printsplari va EXPRESS  tili, amalga oshirish uslubi berilgan, ilova uchun 
umumiy  sifatda  qoliplar  va  resurslar,  obekt    qoliplarini  testdan  o‗tkazish 
uslublari keltirilgan  
Avtomatlashtirish 
tizimlari, 
BYADni 
turli 
bosqichlarida 
foydalanishni salmoqli va dasturiy komponentlarni o‗z ichiga oladi:  
-САЕ- avtomatlashtirilgan hisoblar va tahlil;  
-САD- buyimni avtomatlashtirilgan loyihasi;  
-САМ- Ishlab chiqarishni avtomatlashtirilgan texnologik tayorlash;  
-САРР- texnologik jarayonlarni avtomatlashtirilgan loyihasi;  
-СААР- yig‘ish jarayonlarini avtomatlashtirilgan loyihasi;  
-RDM- buyim haqida ma‘lumotlarni loyihaviy boshqaruvi;  
Murakkab  buyimlarni  ichki  loyihalashni  ta‘minlovchi  zamonaviy 
ALIT(САPР  K)avtomatlashtirilgan  loyiha  ishlovlari  tizimi  (yoki  CAD; 
CAE/CAM),kopchilik  loyiha  muolajalari,  qolipli  tuzilishga  ega.  
Modullar o‗zining joylashishga qarab , u yo bu masalani echishiga qarab 
farqlanadi.  CAM  tizimi  TJ  ning  loyihalashning  alohida  masalalarini 
echishga,  shuningdek  SDBdastgoxi  uchun  dastur  tayyorlash  va 
boshqarishni  ta‘minlashga  chaqirilgan.      CAM  modul  tizimlari, 
САД/САМ  yoki  САЕ/САD/САМ  kopincha  rivojlangan  ALIT(САPР) 
tarkibiga,    asosan  SDB  dastgoxi  uchun  boshqaruvni  tayyorlashni 
avtomatlashtirish kiradi. 
TJni  detal  tayyorlashni  loyihalash  tizimlari  САРР,yig‘ishni–СААР 
tizimlari.  САМ,  САРР,  СААР  tizimlari  САPРТP  ga  kiradi.  САРР  va 

---

60 
 
СААР  tizimlar  integrallashgan  САPРga  kirishi  mumkin.  masalan  
САЕ/САD/САМ/САРРtizim. 
Turli  ahamiyatdaga  mo‗ljallangan    САPР  muammolarni  birgalikda 
faoliyat  ko‗rsatish  uchun  buyimlar  loyiha  ma‘lumotlarini  boshqarish 
uchun- RDM tizimi qo‗llaniladi  
ICHTT  ishlash  asosi  samarali  avtomatlashgan  ishlovi  quydagi 
bazovoy omillar maqul bo‗lishi kerak:  
-asosiy  vazifani  bajarishga  va  ICHTTasosiy  masalalarini  echishga 
kompleks yondoshish;  
-tizimni  ochiqliligi,  boshqa  tizimlar  bilan  ishlab  ciqiladigan  tizimni 
BYAD  avtomatlashtirilgan  qo‗llab  quvvatlashda,  САLS  –standart  orqali 
information birlashush;  
-  tizim  bir  qator  tizim  ostilari  ishtirokida  tashkil  qilinishi,  ish 
umumiy  tizimga  bo‗y  sunishi  kerak.  Tizim  osti  bir-birlari  bilan  tas‘irda 
bo‗lishi,  shuningdek  ulardan  birortasi  boshqalardan  ajralib  ishlanmasligi 
kerak;  
-  tizim  rivojlanishga  va  samaradorlikni  ko‗tarishga,  loyiha 
muddatini  qisqartishga      sifatni  oshirish,  mablag‘ni  tejashga, 
raqobatbardosh mahsulot yaratishga qaratilgan bo‗lishi kerak.