O‗zbekistonrespublikasi oliyvao‗rtamaxsusta‘limvazirligi

Ishlab  chiqarish  deb  mahsulotni  tayyorlashni  tashkil  qilish  va 
ishlov  berishni  amalga  oshirish  tushiniladi.  Ishlab  chiqarish  turi(tipi) 
bo‗yicha  donalab,  seriyali  va  ommaviy,ko‗rinish  bo‗yicha  quyish, 
payvandlash,  mexanik-ishlov  va  yig‘gish,  avtomatlashtirish  darajasi 
bo‗yichaavtomatlashmagan,  avtomatlashgan,  avtomatik,  omiliga  ko‗ra 
uzluksiz-ommaviy va uzluksizli-ommaviy, ommaviy- bo‗lmagan turlarga 
bo‗linadi.  
BYAD  (buyimni  yashash  davriyligi)  davriyligini  asosiy  maqsadi 
barcha bosqichlarda«sifat sirtmog‘i»asosida ish tashkil qilish.  
BYAD texnologik echimlarni amalga oshirish  bilan bog‘liq.  

---

54 
 
Texnologik  echim  konstruktor-texnologik  tadbirlar  va  ICHTTdagi 
xujjatlarning  echimidir.    Korxona  darajasida  ICHTT  vazifasi  quydagilar 
hisoblanadi:  
-buyimni texnologik konstruksiyasini ta‘minlash; 
-zagatovkani tanlash va tayyorlash; 
- texnologik ishlab chiqarish ishlovi; 
- texnologik  vositalarni yoritilganlik loyihasi; 
-ICHTT nazorat va boshqaruvi. 
ICHTT    kirish  informatsiyasi  «X»,  chiqish  informatsiyasi«Y» 
belgilanadi.  Buyimning  ishchi  konstruktorlik  xujjatlari  tarkibiga 
buyimning  yig‘ma  chizmasi  va  yig‘ish  birligi,spetsifikatsiya, 
spetsifikatsiya  vedmosti    buyim  detallari  chizmasi,  sinash  uslubi  va 
dasturlari,  buyimni  ishlatish  bo‗yicha  yo‗riqnoma  va  texnik  yozishmalar 
kiradi.  
Detal‘ 
ishlab 
chiqarishda 
foydalaniladigan 
zagotovka  
konstruksiyasi,  ishlab  chiqarish    korxonaning  texnologik  tayyorlash 
jarayonida ishlangan, zagotovkani o‗zi esa ushbu korxonada tayyorlangan 
bo‗lishi mumkin.   
Informatsion  ta‘minotda  ishlab  chiqarishni  texnologik  tayyorlash 
(ICHTT) ikkiga; invariant funktsiyaga va vazifaviylar  belgilangan.  
ICHTT  invariant funktsiyagasi ta‘minoti o‗z tarkibiga quydagilar:  
-texnologik  jixozdagi  mavjud    bo‗lgan  ma‘lumotlar,  texnologik 
uslublar  va  jarayonlarda,  ishlab  chiqarish  maydonlarida  va  ularni 
yuklashda foydalinaeotganlar kiradi;  
-korxonaning  joriy  texnik-iqtisodiy  ko‗rsatkichlari  va  korxonalar 
chiqarayotgan mahsulotlar bozoridagi ma‘lumot;  

---

55 
 
-konstruktiv-texnologik  o‗lchamning real  va chiqarilgan buyimlar,  
zagotovkani kirish nazorati natijalari bo‗yicha va chqarilgan buyimlar va 
buyimni qabul qilib olish nazorati ma‘lumotlari;  
-Texnologik 
jarayon 
(TJ)larda 
amalga 
oshirilgan 
tezkor 
informatsiyalar,  TJ  dagi  tezkor  nazorat  yoki  ma‘lum  operatsiyani 
tugallagandan keyin  ishlov beriladiganlarga bo‗linadi;   
-texnologik  echimlarni  qabul  qilish  va  ularning  optimallashdagi 
umumiy uslublar.  
ICHTTdagi  vazifaviy    belgilangan  information  ta‘minot 
komponentlari quydagilar hisoblanadi:  
-buyimning  texnologik  konstruksiyasini  ta‘minlash  ko‗rsatkichlarni 
tanlash  qoidalari,  buyimni  texnologik  konstruksiyasini  yig‘ish  birligi  
vazifasi uchun;   
- ko‗rinishni tanlash qoidasi, zagotovkani dastlabki konstruksiyasini 
tayyorlash uslubi;  
- ishlov qoidasi va TJda qo‗llash, jixoz va texnologik  yoritish uchun 
boshqa vositalar tanlash;   
-  loyihalash  qoidalari  –  loyihalash  vazifasi  uchun  texnologik 
yoritilganlik vositalari;  
-nazorat  va  boshqaruv  vazifasi  uchun  –  TJdan  chetlashish 
sabablarini aniqlash qoidalari va uslublari. 
ICHTTdagi tizimning chiqish ma‘lumotlariga:   
- texnologiyalilik bo‗yicha qayta ishlangan buyimni modeli; 
-zagotovkani qolip chizmasi; 
-TJni namunaviy zagotovkasini tayyorlash;  
- zagotovkasini tayyorlashga buyritma;   

---

56 
 
- detal va yig‘mani tayyorlash TJ;  
- detal va yig‘ma birligi konstruksiyasini o‗zgartirish;  
- texnologik yoritilganlik vositasini sotib olishga buyritma;  
Detal va yig‘mani tayorlashni texnologik jarayoni quydagicha:  
- detal tayyorlashda TJni texnologik xujjatlari ishlovi;  
-SDB(sonly dasturiy boshqaruv)dagi jixoz uchun boshqaruv dasturi 
va texnologik xujjatlarni kuzatuvchisi;   
- Buyim va uzellarni yig‘ish TJnini texnologik xujjatlarni ishlash.  
Mashinasozlikda  buyimlarni  tayyorlash    birlikli,  namunaviy,  gruxli 
TJlar bo‗lishi mumkin.