O‘zbekistonning tarmoqlararo majmualari

O‘ZBEKISTONNING TARMOQLARARO MAJMUALARI

Sevara Begmatova

Sanoat – milliy iqtisodiyotning moddiy ne’matlar ishlab chiqaruvchi muhim tarmog‘idir.

• Sanoat – milliy iqtisodiyotning moddiy ne’matlar ishlab chiqaruvchi muhim tarmog‘idir.
• Iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida texnika taraqqiyoti sanoatga bog‘liq. Sanoatning rivojlanishi bilan yangi aholi punktlari, transport yo‘llari vujudga keladi. Qishloq xo‘jaligi, qurilish, savdo-sotiqning taraqqiyot darajasi o‘sadi, sanoatning rivojlanishi bilan tabiatdan foydalanish ham jiddiy o‘zgaradi

Iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari singari sanoat ham turli joylardagi korxona (zavod, kon, elektr stansiya kabi) lardan iborat. Sanoat korxonalarining aksariyat qismi davlat mulki bo‘lib keldi va bugungi kunda ular xususiylashtirilmoqda. Xususiylashgan sanoat korxonalari bozor munosabatlariga xos talab va taklif asosida ishlaydi. Bu jarayon sanoatning rivojlanish dinamikasiga ham ma’lum darajada ta’sir ko‘rsatadi. Hоzirgi vaqtda O‘zbеkistоn sanоatida gaz qazib chiqarish, rangli mеtallurgiya, mashinasоzlik va mеtallga ishlоv bеrish, yеngil va оziq-оvqat sanоatlari yеtakchilik qilmoqda.

• Iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari singari sanoat ham turli joylardagi korxona (zavod, kon, elektr stansiya kabi) lardan iborat. Sanoat korxonalarining aksariyat qismi davlat mulki bo‘lib keldi va bugungi kunda ular xususiylashtirilmoqda. Xususiylashgan sanoat korxonalari bozor munosabatlariga xos talab va taklif asosida ishlaydi. Bu jarayon sanoatning rivojlanish dinamikasiga ham ma’lum darajada ta’sir ko‘rsatadi. Hоzirgi vaqtda O‘zbеkistоn sanоatida gaz qazib chiqarish, rangli mеtallurgiya, mashinasоzlik va mеtallga ishlоv bеrish, yеngil va оziq-оvqat sanоatlari yеtakchilik qilmoqda.

Sanоat tarmоqlarining mahsulоt ishlab chiqarish tarkibi (foiz hisobida)

Korxonalar har xil kattalikda bo‘ladi. Masalan, aksariyat tikuvchilik korxonalari birgina binoga joylashsa, neftni qayta ishlash va metallurgiya kombinatlari kabi korxonalar o‘rtacha kattalikdagi shahar maydoniga teng hududni egallaydi.

• Korxonalar har xil kattalikda bo‘ladi. Masalan, aksariyat tikuvchilik korxonalari birgina binoga joylashsa, neftni qayta ishlash va metallurgiya kombinatlari kabi korxonalar o‘rtacha kattalikdagi shahar maydoniga teng hududni egallaydi.
• Texnika taraqqiyoti davrida mehnat unumdorligini oshirishda ishlab chiqarishni markazlashtirishdan foydalanildi

Kalit so’zlar

Ma’lumki, mamlakatimiz aholisining qariyb yarmi qishloqlarda yashaydi. Qishloq aholisini ish bilan ta’minlash uchun ixtisoslashgan korxonalarni ko‘proq qishloq joylarda barpo qilgan ma’qul. Shu bois, ulkan kombinatlardan ko‘ra tor ixtisosdagi o‘rta cha hamda kichik korxonalar barpo etishga asosiy e’tibor qaratilmoqda. Buning natijasida ixtisoslashuv, ya’ni ishlab chiqarishning asosan bir xil mahsulot chiqara digan tashkiliy shakli vujudga keladi. Ixtisoslashgan korxonalarda ishchilarning mehnat malakalaridan yaxshiroq foydalaniladi, mahsulot birligiga qilinadigan sarf kam bo‘ladi va pirovard natijada mehnat unumdorligiga erishiladi. Bunday ixtisoslashgan korxona o‘ziga xomashyo, detallar, mashina qismlari va boshqalarni yetkazib beradigan boshqa korxonalar bilan koopera tivlashuv aloqalarini o‘rnatadi.

• Ma’lumki, mamlakatimiz aholisining qariyb yarmi qishloqlarda yashaydi. Qishloq aholisini ish bilan ta’minlash uchun ixtisoslashgan korxonalarni ko‘proq qishloq joylarda barpo qilgan ma’qul. Shu bois, ulkan kombinatlardan ko‘ra tor ixtisosdagi o‘rta cha hamda kichik korxonalar barpo etishga asosiy e’tibor qaratilmoqda. Buning natijasida ixtisoslashuv, ya’ni ishlab chiqarishning asosan bir xil mahsulot chiqara digan tashkiliy shakli vujudga keladi. Ixtisoslashgan korxonalarda ishchilarning mehnat malakalaridan yaxshiroq foydalaniladi, mahsulot birligiga qilinadigan sarf kam bo‘ladi va pirovard natijada mehnat unumdorligiga erishiladi. Bunday ixtisoslashgan korxona o‘ziga xomashyo, detallar, mashina qismlari va boshqalarni yetkazib beradigan boshqa korxonalar bilan koopera tivlashuv aloqalarini o‘rnatadi.

E’tiboringiz uchun rahmat