|
O’zbekistonda moliya-kredit tizimi, banklar faoliyati (Banklar to‘g‘risidagi Farmonlar, bank ishi, kreditlar, banklar faoliyati)
Moliya tizimi — iqtisodiyot pul sektorining bir qismi, moliya amaliyoti. Moliya tizimi faqat moliya munosabatlarini emas, balki moliyaga taallukli siyosiy, tashkiliy munosabatlarni ham qamrab oladi. Bu tizim tarkibiga qu-yidagilar kiradi: a) moliya obʼyektini hosil etuvchi pul fondlari yoki moliya resurslari; b) korxonalar, xonadonlar, davlat idoralari va nodavlat tashkilotlaridan iborat moliya mu-nosabatlarining subʼyektlari — ishtirokchilari; v) moliya mexanizmi, yaʼni moliya munosabatlarida qoʻllaniladigan va pul bilan bogʻliq vositalar (foyda, zarar, rentabellik, likvidlik, byudjet, byudjetdan tashkari fondlar, subsidiya, subvensiya, dotatsiya, sanatsiya, moliya normativlari, moliyaviy sanksiya va boshqalar); g) moliya institutlari va davlatning moliya idoralari (moliya kompaniyalari, moliya jamgʻarmalari, moliya vazirligi, uning mahalliy boʻlinmalari, soliq idoralari, gʻaznachilik xizmati, soliq politsiyasi va boshqalar); d) moliya bozori — fond bozori, sugʻurta xizmati bozori, valyuta bozori; ye) moliya siyosati — iqtisodiyot subʼyektlarining moliyaga oid yul-yoʻriklari va xatti-harakati.
Kridet (lot. creditum — qarz, credo — ishonaman,maqullayman) — pul mablagʻlari, tovar va xizmatlarni kelishilgan ustama (foiz) toʻlab qaytarib berish sharti bilan maʼlum muddatlarga qarzga berish. Qarzga mablagʻ beruvchi tomon kreditor (davlat, bank, korxona, xususiy shaxs va boshqalar), ssuda oluvchi tomon esa debitor (qarzdor) deyiladi. Kredit kelishuvi qarzdan foydalanish shartlari kayd etilgan shartnoma bilan rasmiylashtiriladi.
Bank — tijorat tashkiloti bo’lib, bank faoliyati deb hisoblanadigan quyidagi faoliyat turlari majmuini amalga oshiradigan yuridik shaxsdir:
yuridik va jismoniy shaxslardan omonatlar qabul qilish hamda qabul qilingan mablag’lardan tavakkal qilib kredit berish yoki investitsiyalash uchun foydalanish;
to’lovlarni amalga oshirish.
Omonat (depozit) — talab qilinishi bilanoq yoki to’lovni amalga oshiruvchi shaxs bilan to’lovni oluvchi shaxs yoxud ularning qonuniy vakillari o’rtasida kelishilgan muddatda foizlar yoki ustama haq to’lagan holda yoxud bunday to’lovlarsiz hammasini qaytarib berish sharti bilan topshiriladigan pul summasi.
CHet el banki — chet el bankining o’z faoliyatini O’zbekiston Respublikasi hududida amalga oshiradigan sho’’ba banki bo’lib, uning ustav kapitalining hammasi chet el banki tomonidan to’lanadi.
2-modda. Bank faoliyatining sub’ektlari
O’zbekiston Respublikasida tashkil etilgan hamma banklar bank faoliyatining sub’ektlaridir.
35 O’zbekistonning milliy valyutasi so’mning mumomilaga kiritilishi (so’m-kupon,1994-yil 1-iyul, so‘m, so‘m birliklari, inflyasiyani oldini olish)
O’zbekistonning milliy valyutasi so’mning mumomilaga kiritilishi (so’m-kupon,1994-yil 1-iyul, so‘m, so‘m birliklari, inflyasiyani oldini olish)
1994-yilning 1-iyul sanasi milliy valyuta — soʻm muomalaga kiritilgan kun.
O`zbekiston Respublikasi Markaziy bankining:
1994 yilning 1 iyulidan boshlab, O`zbekiston Respublikasi milliy valyutasining 1994 yil namunasidagi
qiymati 1,3, 5, 10, 25, 50 va 100 so`m bo`lgan banknot (qog`oz pul) lar hamda qiymati 1, 3, 5, 10, 20 va
50 tiyin bo`lgan metall tangalar muomalaga kiritildi;
- 1997 yilning 1 martidan boshlab 1997 yil namunasidagi qiymati 200 so`m bo`lgan banknotlar hamda
qiymati 1, 5 va 10 so`m bo`lgan metall tangalap muomalaga kiritildi;
- 1999 yilning 20 oktyabridan boshlab Jaloliddin Manguberdining 800 yillik yubileyiga bag`ishlab, 1999 yil
namunasidagi qiymati 25 so`m bo`lgan esdalik metall tangalar muomalaga kiritildi;
- 2000 yilning 15 mayidan boshlab 2000 yil namunasidagi qiymati 1 so`m bo`lgan metall tangalar
muomalaga kiritildi;
- 2000 yilning 1 iyundan boshlab 1999 yil namunasidagi qiymati 500 so`m bo`lgan banknotlar
muomalaga kiritildi;
- 2001 yilning 1 sentyabridan boshlab 2001 yil namunasidagi qiymati 1000 so`m bo`lgan banknotlar va
O`zbekiston Respublikasi Mustaqilligining 10 yilligiga bag`ishlab 2001 yil namunasidagi qiymati 5, 10 va
50 so`m bo`lgan metall tangalar muomalaga kiritildi;
- 2002 yilning 1 noyabridan boshlab Shahrisabz shahrining 2700 yilligiga bag`ishlangan 2002 yil
namunasidagi qiymati 50 so`m bo`lgan metall tangalar muomalaga kiritildi;
- 2005 yilning 1 iyulidan boshlab O`zbekiston milliy valyutasining 10 yilligiga bag`ishlab chiqarilgan 2004
yil namunasidagi qiymati 100 so`m bo`lgan metall tangalar muomalaga kiritildi;
- 2009 yilning 1 sentyabridan boshlab Toshkent shahrining 2200 yilligiga bag`ishlangan 2009 yil
namunasidagi ikki xil ko`rinishdagi qiymati 100 so`m bo`lgan metall tangalar muomalaga kiritildi;
- 2011 yilning 1 sentyabridan boshlab O`zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligining 20 yilligiga
bag`ishlangan 2011 yil namunasidagi qiymati 500 so`m bo`lgan metall tangalar muomalaga kiritildi;
- 2013 yilning 1 iyulidan boshlab 2013 yil namunasidagi qiymati 5000 so`m bo`lgan banknotlar
muomalaga kiritildi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
