O‘zbekistonning eng yangi tarixi

2.

 

Bozor iqtisodiga o‘tishning asosiy tamoyillari. O‘zbekistonning o‘ziga 

xos ijtimoiy-

iqtisodiy yangilanish yo‘lini tanlashi.

 

Bozor iqtisodiyoti tovar-pul munosabatlariga asoslangan va ularga xos 

iqtisodiy qonunlar asosida ishlaydigan iqtisoddir. Bozor iqtisodiyoti qadim 

zamonlardan  boshlab  ming  yillar  davomida  shakllanib,  takomillashib 

kelmoqda.  Iqtisodiy  taraqqiyotda  bozor  munosabatlari  ikki  xil  shaklda 

namoyon  bo‘ldi.  Birinchisi,  tartibsiz,  stixiyali  faoliyat  yurituvchi  bozor 

---

iqtisodiyoti.  Bunda  ishlab  chiqaruvchilar  va  iste’molchilar  tarqoq, 

o‘zibo‘larchilik asosida, maqsadi va harak

ati oldindan kelishilmagan holda 

faoliyat  yuritadilar.  Ikkinchisi,  davlat,  iqtisodiy  qonunlar  va  iqtisodiy 

vositalar  bilan  tartibga  solinadigan,  boshqariladigan  bozor  iqtisodiyoti. 

Uning xususiyatlari:  

—

 

tovar ishlab chiqaruvchilar iqtisodiy erkin bo‘ladi

lar;  

—

 

kishilar  mulk  egasi  bo‘ladi,  o‘zi  ishlab  chiqargan  mahsulot  egasi 

bo‘lib, uni o‘zi xohlaganicha sotishi va sotmay turishi mumkin;

  

—

  tovar  oldi-sotdisi  sotuvchi  bilan  xaridorning  erkin  va  ixtiyoriy 

munosabatiga asoslanadi;  

—

 tovar ishlab chiqaruvc

hilar bozorda erkin raqobatda bo‘ladilar;

  

—

 

bozorda ishlab chiqaruvchi emas, iste’molchi o‘z shartini qo‘yadi, 

chunki pul uning qo‘lida bo‘ladi;

  

—

  bozorda  nimaga  talab  oshsa,  shu narsani ishlab  chiqarish  foydali 

bo‘ladi;

  

—

 

jamiyat a’zolari o‘z daromadiga ko‘ra tabaqalanadi.

 

Jahon  tarixi  tajribasi  guvohlik  beradiki,  insoniyat  birdaniga  tartibga 

solinuvchi bozor iqtisodiyotini yaratolmagan, necha ming yillar davomida 

stixiyali  bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  yashab,  vaqt-vaqti  bilan  iqtisodiy 

larzalarni, chuqur iqtisodiy inqirozlarni boshidan kechirgan. XX asrda jahon 

sivilizatsiyasi  insoniyat  manfaatlari  yo‘lida  yanada  jadal  taraqqiy  etdi.  Bu 

jarayon  iqtisodiy  tafakkurga  ijobiy  ta’sir  etib,  tartibga  solinuvchi  bozor 

iqtisodiyoti  g‘oyasini  keltirib  chiqardi.

 Unga  amal  qilgan  davlatlarda 

iqtisodiyot  jadal  o‘sa  boshladi,  aholi  turmushi,  farovonligi  yaxshilanib 

bordi.  Shu  tariqa  dunyoda  tartibga  solinadigan  bozor  munosabatlari 

iqtisodiyotning yetakchi shakliga aylanib bordi.